O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

Muhokama-
biror  narsa,  hodisa  haqida  biror  nimani  tasdiqlash  yoki  inkor 
qilish demakdir.   
Xulosa  chiqarish-
tafakkurning  tarixan  tarkib  topgan  mantiqiy  shaklidir. 
Tafakkurning  shu  mantiqiy  shakli  vositasi  bilan  bir  yoki  bir  necha  ma’lum 
hukmlardan yangi hukm-xulosa chiqariladi. 
Fikriy  qobiliyatlar  haqida  gapirganda  ko’pincha  bu  tushuncha  ostida  (aql) 
ko’zda tutiladi. Aql olingan bilimlarni, tajribani va ularni yanada boyitishga va aqliy 
faoliyatda  foydalanishga  bo’lgan  qobiliyatni  o’z  ichiga  oladi.  Kishining  aqliy 
fazilatlari  uning  hajmi  bilan  belgilanadi.  Tafakkur  aqlning  faol  funksiyasi  bo’lib, 
mantiq  qonunlari  asosida  takomillashib  boradi.  Tafakkur  amaldagi  aqldir. 
Tafakkurning  jarayonidagi  tushunish  boshqa  bir  kishining  og’zaki  va  yozma  nutqini 
idrok  qilish  va  uqib  olish  jarayonida  sodir  bo’ladi.  Nutqni  tinglayotganimizda  yoki 
biror  yozma  matnni  o’qiyotganimizda,  odatda  biz  o’zimiz  eshitayotgan  yoki 

---

o’qiyotgan so’z birikmalarini to’g’ri idrok qilishga intilamiz. 
Ayrim  kishilarning  tafakkuri  o’zining  mazmundorligi,  chuqurligi  va  kengligi 
jihatidan,  mustaqilligi,  samaradorligi  va  tezligi  jihatidan  turli  hollarda  turlicha 
namoyon bo’ladi. Bular tafakkurning sifatini tashkil qiluvchi belgilardir. 
Kishining  tafakkur  faoliyati  uchun  uning  faqat  hissiy  bilishi  bilan  o’zaro 
bog’liqligigina muhim ahamiyatga ega bo’lib qolmay, balki til bilan, nutq bilan o’zaro 
bog’liqligi  ham  muhim  ahamiyatga  egadir.  Bunda  inson  psixikasi  bilan  hayvon 
psixikasi  o’rtasidagi  prinsipial  farqlardan  biri  namoyon  bo’ladi.  Xayvonlarning 
elementar,  juda  oda  tafakkuri  hamma  vaqt  faqat  harakat  tafakkurligicha  qoladi;  ular 
hech  vaqt  mavhum,  bavosita  bilish  darajasiga  yetmaydi.  Ularning,  ya’ni 
hayvonlarning  tafakkuri  ayni  chog’da  go’yo  ko’z  o’nglarida  turgan  narsalarni 
bevosita idrok qilish bilan ish ko’radi. Ana shunday odaame tafakkur harakat tarzidagi 
narsalar  bilan  munosabatda  bo’ladi  va  bunday  ayoniy  harakat  doirasidan  chetga 
chiqmaydi. 
Faqat  nutq  paydo  bo’lgach,  bilinayotgan  ob’yektdan  ma’lum  bir  xususiyatni 
ajratib olib, uni maxsus so’z yordamida tasavvurda yoki tushunchada mustahkamlash, 
qayd  qilish  imkoniyati  tug’iladi.  Tafakkur  so’zda  o’zining  zaruriy  moddiy 
qobiliyatiga ega bo’ladi, tafakkur faqat so’z orqali boshqalar uchun va o’zimiz uchun 
ham  bevosita  reallikka  aylanadi.