O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Tayanch tushunchalar: davolovchi dorivor tizimlar, mikroignalar, 
mikroinjektorlar, ionoforez, sonoforez 
 
DV ni mo`ljalga yetkazuvchilardan bir turi transdermal yo`li qachon ishlatiladi: 
Agar : 
- dori preparatini boshqa yo`llar bilan yetkazish mumkin bo`lmasa; 
- peroral yo`li kam samarali bo`lsa, ya‘ni oshqozon ichakda noturg`unligi sababli; 
-dorini yarim chiqib ketish vaqti qisqa bo`lsa; 
 
Yechiladigan masalalar: 
-preparatning  tizimli  ta‘sirini  ta‘minlash  va  terapevtik  samaradorligi  davomliligini 
oshirish; 
-DVni (topik) mahalliy ishlatilishi. 
Dermatologik yetkazish tizimlari tasnifi: 
1.  Teri orqali yetkazuvchi tizimlar (plastirlar); 
2.  Pardalar; 
3.  Mikroignalar; 
4.  Mikroinjektorlar. 
DMning teri orqali so`rilishida ishlatiladigan rezervuarli dermatologic tizimlar 
Rezervuarli  dermotologik  tizimda  DM  rezervuarda  bo`lib  eritma    yoki  gel  ko`rinishida 
bo`ladi,  uning  ajralib  chiqishi  tezligi  dozalovchi  diffusion  membrane  yordamida  nazorat 
qilinadi. Rezervuarli dermotologik tizim ushbu membrane tufayli ajrab chiqish kinetikasini 
ta‘minlaydi. 
    Birinchi  dermotologik  tizimlar  1981-yil  skopolomin  uchun  inyeksion  va  peroral  dori 
turi o`rniga yaratilgan. Undan keyin nitratlar uchun, nitroglitserin saqlovchi dermotologik 
tizimni yaratish rivojlangan. Oxirgi 25 yilda 13 DV uchun 35 ta DV lar qayd etilgan.  
     DVning teridan so`rilishini oshirish uchun qo`llaniladigan usullar: 
1.  Kimyoviy moddalarni ishlatish; 
2.  Zarracha – tashuvchilar tizimini ishlatish; 
3.  Maxsus qurilmalar va fizikaviy usullar ishlatish. 
Kimyoviy moddalar: esterlar, alkogol, essensial moylar, yog` kislota, surfantatlar. 
Vazifasi: DMning ionizatsiya va eruvchanligini ozgartiradi. 
Mexanizmlari:  
-  Lipidlarni polyar guruhlar bilan birlashishi; 
-  To`qimalarni gidratatsiyasini oshirish; 
-  Gidrantlar: parafinlar, mum, moy, emulsiyalar qo`shilib suvni ushlab qoladi. 

---

127 
 
Zarracha  tashuvchilar:  liposoma,  transfersoma,  etosoma,  niosoma,  qattiq  lipidli 
nanozarrachalar ishlatilishi. 
-ionoforez 
-sonofore 
-mikroignalar 
-mikroinjektorlar 
 
Davolovchi  dorivor  tizimlarning  peroral  dori  turlaridan  afzallik  va  kamchilik 
tomonlari: