O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

5-расм. Левомексидин пардасини бўкиш кинетикаси
 
 
PDP ni biosamaradorligini aniqlash 
Dori  moddalardan  PDP  larni  yaratishda  asosiy  echiladagan  masalalar  qatoriga 
polimerlar  dorivor  moddalarni  biosamaradorligini  ta‘minlash  masalasi  yotadi. 
Tanlangan 
polimerlar 
yaratilgan 
PDP 
lardagi 
dorivor 
moddalarni 
yuqori 
biosamaradorligini ta‘minlashi lozim. 
 Kursk  davlat  tibbiyot  universitetida  qon  to‗xtatuvchi  va  og‗riqsizlantiruvchi 
tarkibida    efedrin  gidroxlorid  va  dikain  saqlovchi  PDP  lar  biosamaradorligiga 

---

71 
 
yordamchi  moddalar  ta‘siri  o‗rganilgan.  Bunda  asos  sifatida  OPMS  va  MS  lar 
qo‗llanilgan.Oksipropilmetilsellyuloza asosida tayyorlangan PDP lar 4-6 soatdan keyin 
dializatda dikainni konsentratsiyasini 1,3 - 1,5 martagacha oshirdi. Polimer – tashuvchi 
sifatida  qo‗llanilgan  MS  esa  dikainni  konsentratsiyasini  2  martagacha  oshirdi  va  shu 
bilan  birga  ta‘sirini  uzaytirdi.  SHuning  uchun  PDP  larga  tasir  etuvchi  moddani 
biosamaradorligini  baholash  muhim  masala  hisoblanadi.  Bu  ko‗rsatkichni  aniqlash 
uchun in vitro va in vivo usullari taklif etiladi. 
PDP  ni  biosamaradorligini  in  vitro  usulida  aniqlashning  bir  necha  xil  usullari 
mavjud. 
1. Dializ muhitiga turli xil membranalar orqali PDP dan dori moddani diffuziya tezligini 
aniqlaydigan  usul.  Masalan,  dikain  va  efedrin  gidroxlorid  saqlovchi  PDP  ni 
biosamaradorligini yarim o‗tkazuvchan  membrana (laklanmagan sellofan) orqali dializ 
usuli  yordamida  aniqlanildi.  Buning  uchun  shisha  idishdan  tashkil  topgan  asbob 
qo‗llaniladi, qaysiki unga nay joylashtiriladi va pastki qismi sellofan bilan bog‗lanadi. 
Tashqi idishga 5 ml suv quyiladi. Nayga esa 1 sm
2 
yuzali polimer parda joylashtiriladi 
va  2  ml  suv  solinadi  hamda  36-37°S  haroratda  ushlab  turiladi.  Har  soatda  2  ml 
dializatdan olinadi va unga shunday miqdorda suv bilan to‗ldirilib turiladi. Dializatdagi 
dori  moddasining  konsentratsiyasi  SF  usuli  yordamida  aniqlandi  va  dori  moddaning 
ajralib chiqishi foizlarda hisoblaniladi.      
2. Konduktometriya usuli. Bu usulda anilokain PDP sining biosamaradorligi baholandi. 
Buning  uchun  150  ml  li  silindr  tagiga  0,2  g  (aniq  tortma)  anilokain  saqlovchi  PDP 
joylashtiriladi,  100  ml  tozalangan  suv  qo‗shiladi,  platinali  elektrodlar  tushiriladi,  8733 
HI  markali  konduktometrga  ulanadi.  Suyuqlikning  sathi  elektrodlarning  yuqori 
qismidan  oshishi  kerak.  Tajriba  sistemasiga  kirish  joyi  termostatlashtirilgan.  Harorat 
293  dan  333  K  gacha  vaqt  oralig‗ida  ta‘minlagan.  Keyin  eritmaning  solishtirma  elektr 
o‗tkazuvchanligi  o‗lchanadi.  Har  bir  o‗lchashdan  oldin  akseptorlar  fazasi  aralashtirib 
turiladi. Tajriba natijasida parda namunasidan dori moddani ajralib chiqish  dinamikasi 
hisoblanadi.      
3. Aylanma kajava  yordamida aniqlash.Masalan, turli xil polimerlarda (OPMS, MS va 
MS+PVS)  tayyorlanilgan  doksorubitsin  saqlovchi  polimer  pardani  biosamaradorligi 
―Erish‖  testi  bo‗yicha  ―aylanma  kajava‖  (aylanish  tezligi  100  ayl/daq,  harorat 
(37±1)°S,erish muhiti-500 ml hajmdagi tozalangan suv) asbobida aniqlandi. 
4.Agarga  to‗g‗ri  diffuziya  usulida  bakteriyalarni  o‗sish  zonasini  kamayishi  bo‗yicha  
aniqlash    usullari  ham  taklif  etilgan.          M.Xodjaeva  tomonidan  Levomeksidin 
dermatologik pardalarni biosamaradoligi  agarga to‗g‗ri diffuziya usulida bakteriyalarni 
o‗sish  zonasini  kamayishi  bo‗yicha  baxolandi.  Bunda  tajribalarda    grammanfiy  va 
grammusbat    mikroorganizmlar  shtammlari  (Escherichia  coli    Staphy-lococcus  aureus 
Pseudomonas  aeruginosa  Candida  albicans)  va  nutrient  Agar  xamda  sabouraud  Agar 
ozuqa muhitlari qo‗llanildi.     
Biosamaradorlikni  in  vivo  usuli  yordamida  qonda  dori  moddasining  so‗rilish 
kinetikasi o‗rganiladi, buni turli xil laboratoriya jonivorlarida o‗tkaziladi.     
PDP  larni  mikrobiologik  tozaligi  ham  muhim  ahamiyatga  ega.  PDP  lar 
mikrobiologik  tozaligi  bo‗yicha  DF  X1  nashridagi  talablarga  javob  berishi  kerak. 
Masalan,  dioksidinni  antimikrob  faolligini  aniqlash  diffuziya  usuli  (shtamm  ATSS 
6538-R)  Staphylococus  aureus  test-kulturasini  bog‗lash  bo‗yicha  2  xil  usulda  olib 
boriladi.  Petri  chashkasiga  0,2  g  parda  solinadi,  keyin  esa  uni  37°S  da  18  s  ga 
ko‗paytirishga  qoldiriladi.  Keyin  bakteriyalarni      o‗sish  zonasini  kamayishi  bo‗yicha 
o‗lchanadi.   

---

72 
 
 
  
 
 
 
ADABIYOTLAR 
1.  Alekseeva  I.V.,  Ryumina  T.E.  i  dr.  Biofarmatsevticheskie  issledovaniya 
biorastvorimыx lekarstvennыx plyonok s anilokainom. //Xim-farm.jurn.-Moskva, 2007. 
-№9. -C. 49-52. 
 2.  Alyushin  M.  T.,  Artemev  A.I.,  Trakman  YU.G.  Sinteticheskie  polimerы  v 
otechestvennoy farmatsevticheskoy praktike. M: Meditsina, 1974.-150 S. 
3.  Boykova  Z.K.,  Petrova  L.I.,  Bogomolskiy  V.YA.  Issledovanie  yodsoderjaщix 
plyonok  na  osnove  sopolimerov  vinilovogo  spirta.  //Xim-farm.jurn.-Moskva,1992.-
№1.-S.71-72. 

---

73 
 
4.  Erofeeva  L.  N.,  CHigaryova  E.  N.    i  dr.  Razrabotka  texnologii  i  issledovanie 
polimernыx lekarstvennыx plyonok s doksorubitsinom. //Xim.farm.jurn.-Moskva, 2006. 
-№12. -C. 30-32. 
5.  Erofeeva  L.  N.,  Afonina  N.  D.  i  dr.  Issledovanie    polimernыx  plyonok  dlya 
obezbolivaniya v otorinolaringologii. //Farmatsiya.-Moskva, -1996.-№4.-S.18-1 
6.  Zavyanova  F.N.,  Ivaneynen  E.V.  i  dr.  Razrabotka  sostava  i  issledovanie 
diagnosticheskix  plyonok  s  metilenovыm  sinim.  //Farmatsiya.-Moskva,1997.-№1.-
S.17-20. 
7.  Kamaeva  S.S,  Potselueva  A.A,  Safiullin  R.S,  Egorova  E.V.  Razrabotka  sostava 
lekarstvennыx plyonok s xlorgeksidina biglyukonatom // Farmatsiya.- Moskva, 2007.-
№3. S. 20-21 
8. Mizina P. G. Fitoplyonki v farmatsii i meditsine. //Farmatsiya.-Moskva,2000.-№5-6.-
S.38-40. 
9.  Sarimsakov.  A.A,  Li.YU.B,    Rashidova  S.SH.  Glaznыe  lekarstvennыe  plenki  dlya 
lecheniya  zabolevaniy  virusnoy  etiologii  //  Farmatsevticheskiy  jurnal-T,  2012-  №4.  S. 
52-55. 
10.  Xodjaeva  M.A.,Tureeva  G.M.,Maxmudjanova  K.S.  Furatsilin  va  metiluratsil 
saqlovi  dermatologik  polimer  pardalar  texnologiyasini  ishlab  chiqish  V  kn»Aktualnыe 
voprosы  obrazovaniya,  nauki  i  proizvodstva»  Mater  nauchn-prak.konf  –Tashkent 
2008.-s.114-115 
11.  Xodjaeva  M.A,  Tureeva  G.M,  Mahmudjanova  K.S.  K  voprosu  optimizatsii 
texnologii  polimernыx  plyonok  kompleksnogo  deystviya  «Levomeksidin»  // 
O‗zbekiston farmatsevtik xabarnomasi- T, 2011- №2. S. 36-37. 
12.  YUdanova  T.N.,  Reshetov  I.V.  Sovremennыe  ranevыe  pokrыtiya:  poluchenie  i 
svoystva (obzor).  //Xim.farm.jurn.-2006.-№2.-S.24 -29. 
13.  Reshetov  I.  V.  ,  YUdanova  T.  N  i  dr.  Plyonochnoe  pokrыtie,  soderjaщee 
xlorgeksidin i lizotsim, dlya lecheniya ran. //Xim.farm.jurn.-2004.-№7.-S.41 -43.