O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi sh. S. Shoyimova, M. K. Xoshimova, sh. R. Mirzayeva, M. M. Qo’ziboyeva ta’lim texnologiyalari

Ichki shaxsiy intellekt - mustaqillik hissi, iroda kuchini namoyon qiladi, o’zining yaxshi va yomon xislatlarini, o’z hissiyotlarini real anglaydi, o’z qadrini bilish hissi rivojlangan, intizomli, vazifalarni hyech kim xalaqit bermaganda yaxshi bajaradi, o’zini boshqara oladi, yakka ishlashni ma’qul ko’radi, intuitsiyasi kuchli, refleksiya – o’z- o’zini baholashga qobiliyatli. Bular psixolog, o’qituvchi, tarbiyachi, yurist, diniy xodim va b.

So’nggi vaqtlarda shaxslararo (ijtimoiy) va ichki shaxsiy intellektlar umumlashtirgan holda emotsional intellekt deb ham yuritilmoqda. Emotsional intellekt har qanday kasbda yuqori samaradorlikni ta’minlab beruvchi yetakchi sifatlarni ifodalaydi.

2. 
   Naturalistik (tabiatshunos) intellekti - tabiat, tabiiy hodisalar, jonivor va o’simliklarga qiziqadi, atrof-olam xususiyatlarini yaxshi farqlaydi, tushunadi va tasniflay oladi, shu kabilarga qobiliyatini namoyon qiladi. Bular tabiatshunos, biolog, zootexnik, veterinar, fermer, arxeolog, ekolog, qishloq xo’jaligi xodimlari va b.
   
3. 
   Ekzistensial intellekt - nazariyani yaxshi o’rganadi, hayotiy chuqur savollarga javob izlashga moyil, falsafiy fikrlaydi, tarix va dinga qiziqadi. Bu intellekt ilm-fan taraqqiyotida muhim o’rin tutadi. Bular olim, dinshunos, tarixshunos, tadqiqotchi, etnograf va b.
   

Ta’lim jarayonida yuqoridagi 3 intellekt turi, ya’ni verbal-lingvistik, mantiqiy-matematik va vizual fazoviy intellekt rivojlangan ta’lim oluvchilarni darhol aniqlab olish mumkin, chunki an’anaviy o’qitishshakli, usuli va vositalari aynan ularga moslashgan. Ammo qolganlari faqatgina ayrim vaziyatlarda yoki maxsus test-so’rovnomalar orqali aniqlanadi. Ta’lim oluvchilar o’zlaridagi eng ustun intellekt tipi orqali boshqalarga nisbatan osonroq o’qishlari mumkin. Shu sababli noan’anaviy o’qitishtexnologiyalari har bir ta’lim oluvchining o’ziga xos qobiliyatlarini aniqlash va unga mos ta’lim berish usullarini taklif etadi. Ta’lim jarayoni ta’lim oluvchilarga intellektning har xil tiplarini jalb qilishni talab etadigan tajribalar orttirish imkoniyatini beradigan holda tashkil etilishi lozim. Har bir ta’lim oluvchidagi o’z vaqtida aniqlangan va rivojlantirilgan qobiliyat unga hayotda yuksak cho’qqilarga erishish uchun yo’l ochib beradi.