O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Yashik raqami
Joylashtiriladigan mahsulot nomi
52, 73, 77	Uzum, tomatlar, danakli mevalar, ko‘katlar, nokning yozgi navlari, xurmo.
53	Olma, nok, piyoz, sarimsoq, ertangi kartoshka, uzum, tomatlar, danakli mevalar
54, 74	TSitrusli mevalar, xurmo
55, 75	Olma va nokning qishgi navlari, limon, apelg‘sin, anor, bodiring, gul karam, kichik o‘lchamli qovunlar, kabachki, baqlajon, piyoz, sarimsoq, kartoshka.
56, 76	Oq bosh karam.

Meva va sabzavotlarni saqlash va tashishi uchun mo‘ljallangan yog‘och yashiklar o‘lchamlari

Yashik raqami	Yashikning ichki o‘lchami, mm			Sig‘imi, dm^3	Joylashtiriladigan yuk massasi, kg.
	uzunligi	eni	balandligi
52***	558	380	80	17	12
53	558	380	130	27,5	15
54	558	380	165	35	25
55	558	380	200	56,4	36
56	558	380	380	80,6	35
73	572	380	80	17,4	12
74	572	380	165	35,9	25
75	572	380	266	57,8	35
76	572	380	380	82,6	35
77***	580	380	80	17,6	7

Izoh: *** yashik-lotok.

Meva va sabzavotlarni saqlash va tashishi uchun mo‘ljallangan yog‘och yashiklarning tashqi o‘lchamlari

Yashik raqami	uzunligi	eni	balandligi
52***	575	400	95
53	620	400	150
54	620	400	185
55	620	400	285

56	620	400	400
73	640	400	95
74	640	400	185
75	640	400	285
76	640	400	400
77***	590	390	90

11-rasm: Yashik va poddonlar
Yashiklar bilan birgalikda kartoshka, sabzavot-meva va poliz mahsulotlarini saqlashda yashik-poddonlardan ham foydalaniladi.
Kartoshka, sabzavot, meva va poliz mahsulotlari uchun mo‘ljallangan maxsus yashik- poddonlar metall karkasli, devori va tubi yog‘ochdan, qopqoqli, qopqoqsiz, qulflanadigan, qulflanmaydigan, yig‘iladigan, qismlarga ajraladigan holda yasaladi.

Yashik-poddonlarning asosiy parametrlari va o‘lchamlari.

Poddon raqami	Gabarit o‘lchami, mm			Ichki o‘lchami, mm			Sig‘imi, m3	Massasi, kg	Brutto massasi, tonna.
	uzun- ligi	eni	bo‘yi	uzun- ligi	eni	bo‘yi
1	1240	835	750	1192	787	575	0,54	75	0,45
2	1240	835	910	1180	775	740	0,68	75	0,60
3	1240	835	880	1145	755	750	0,65	80	0,60
4	1240	835	900	1194	798	725	0,68	70	0,60
5	1240	860	930	1190	800	740	0,71	115	0,60
6	1240	900	1300	1212	828	1115	1,12	153	0,95
7	1240	835	1110	1150	740	935	0,80	115	0,70
8	1240	835	720	1150	740	580	0,50	75	0,45

1–misol. 1000 tonna olmani joylashtirish uchun zarur miqdordagi quti va boshqa kerakli materiallarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash:

Quti va materiallar nomi	Bir qutiga sarflanadigan miqdor	Joylashtiriladi-gan qutilar miqdori, dona	Materiallar-ning umumiy sarfi
Quti hajmi, 25 kg	
Meva payraxasi, g	200
O‘rash qog‘ozi, g	300
Mix, g	100
Yorliq, dona	1

2. 
   misol. 350 tonna yozgi kuzgi va 1200 tonna qishki nav olmalarni joylashtirish uchun zarur bo‘lgan idishlar miqdorini aniqlang.
   

1. 
   Olmaning yozgi navlari 54-sonli yashiklarga joylanadi (sig‘imi 25 kg). Yashiklar sonini aniqlaymiz: 350:0,025=14000 ta dona
   
2. 
   Kishki va kuzgi navlar uchun 75-sonli yashiklarni tanlaymiz (sig‘imi 35 kg). 600:0,035=17143 ta dona
   

1200:0,035=34286 ta dona.

2. 
   misol. Jadvaldagi yashik va konteynerlarning hajmi asosida quyidagi xomashyolarni saqlash uchun idishlar sonini aniqlang.
   

1. 
   500 tonn kartoshkani konteynerlarda saqlash uchun;
   
2. 
   600 tonna olmani № 55, 75 yashiklarda saqlash uchun.
   

Nazorat savollari:

1. 
   Meva va sabzavotlarni joylash va saqlash uchun ishlatiladigan idishlar.
   
2. 
   Tayyor mahsulotni qadoqlash uchun foydalaniladigan idishlarni tahriflab bering.
   
3. 
   Meva va sabzavotlarni joylash va saqlash uchun ishlatiladigan idishlar.
   
4. 
   Tayyor mahsulotni qadoqlash uchun foydalaniladigan idishlarni ta’riflab bering.
   
5. 
   Fizik va shartli bankalarga tushuncha bering.
   
6. 
   SHisha idishlarning turlari.
   

8. – amaliy mashg‘ulot Saqlashda qadoqlash materiallarini mahsulot sifatiga tahsirini o‘rganish.

Ishning maqsadi: Talabalarni qadoqlash materiallarining turlari va ularning mahsulot sifatiga tahsirini aniqlash usullarini o‘rgatish.

Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash materiallariga bir qancha, ko‘pincha qarama-qarshi talablar qo‘yiladi va material tanlashda qadoqlashning texnik-iqtisodiy asoslariga emas, balki boshqa dalillari bilan ham murosa qilishga to‘g‘ri keladi. SHu bilan birgalikda qadoqlash materialini tanlashda quyidagilarni hisobga olish lozimdir:

• 
  qadoqlanayotgan mahsulotning xossalari;
  
• 
  qadoqlash materialining atrof muhitga kutilayotgan tahsirini;
  
• 
  qadoqlash texnologiyasining o‘ziga xos xususiyatlarini;
  
• 
  qadoqlashning iqtisodiy asoslanishini.
  

Qadoqlash materiallarining texnik ko‘rsatkichlari ularning kimyo-biologik va fizik xossalari va qayta ishlash imkoniyatlari mavjudligi negizida baholanadi.
Qadoqlash materiallarining asosiy kimyo-biologik xossalari sifatida oziq-ovqatlar bilan tahsirlanganda inson organizmi uchun zarar yetkazmasligidir.
Oziq-ovqat mahsulotlari bilan bog‘lanadigan qadoqlash materiallariga qattiq talablar qo‘yiladi. Birinchi o‘rinda zarur bo‘lgan darajadagi sanitar-gigienik tavsiflarni tahminlash talab etiladi. Bunda qadoq idishining inson uchun fiziologik zararsizligini tasdiqlovchi gigienik xulosaga ega bo‘lish lozim.
Sanitar-gigienik talablar jamlamasigi quyidagilar kiradi:
-qadoqlash materiallari tarkibida organizmda to‘planish xususiyatiga va o‘ziga xos tahsirga (kontserogen (rak kasalini yuza keltiruvchi), mutatsiyalanuvchi, allergiya qo‘zg‘ovchi va h.k.) ega bo‘lgan zaharlovchi moddalarning bo‘lmasligi;
-qadoqlash materiali qadoqlanayotgan mahsulotning organoleptik va fiziologik xossalarini o‘zgartirmasligi, hamda gigienik nuqtai nazardan belgilangandan ortiq miqdorda zararli moddalarni ajratmasligi lozim;
-qadoqlash materiali miqroorganizmlarni o‘zidan o‘tkazib yubormaydigan va ular uchun oziqa manbai bo‘lib xizmat qilmasligi lozim.
Sanitar-gigienik tekshirish jarayonida, qanday birikmalar, qancha miqdorda qadoqlash materialidan u bilan tahsirlangan oziq-ovqat mahsuloti tarkibiga o‘tishi aniqlanadi. O‘tkaziladigan sinovlarni soddalashtirish uchun, aniq bir mahsulot emas, balki oziq-ovqat mahsulotlari xossalariga o‘xshash bo‘lgan sunhiy muhit qo‘llaniladi. SHunday bir necha sunhiy muhitlar quyidagi jadvalda keltirilgan.
Qadoqlash materialini gigienik baholash kompleksiga organoleptik, sanitar-kimyoviy va toksikologik tekshirishlar o‘tkaziladi.

Oziq-ovqat mahsulotlariga o‘xshash bo‘lgan sunhiy muhitlar