O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi toshkent davlat agrar universisteti termiz filiali

Биолоигик самардорлик,%
Issiqxonadagi bodring o’simligida makrolofusni oqqanotga qarshi turli nisbatlarda (1:20; 1:30 va 1:50) qo’llanilib, uni samaradorligi aniqlangan. Olingan natijalar 4.15-rasmda keltirilgan.

4.15-rasm. Issiqxonada bodring o’simligida oqqanotga qarshi yirtqich qandala makrolofusni samaradorligi. (“Qo’yliq” agrofirmasi, Anorboyevb . (2010-2012)

O’simlik bitlariga qarshi oltinko’z va gallisani qo’llashning samaradorligi. Issiqxonalarda uchrovchi o’simlik bitlariga qarshi biologik kurash masalasi hal etilmaganligini qayd etish lozim. Bu borada issiqxonalardagi bitlarga qarshi oltinko’z, yirtqich gallisa pashshachasini qo’llash yuzasidan olimlar (Mirzaliyeva, 1981; 1986; Alimuhamedov va boshq. 1986; Bo’riyev,
Kimsanboyev, Sulaymonov, 2000; Rashidov, 1985, 2000; Siddikov, Bobobekov, 1988) tomonidan fikrlar bildirilgan. Demak, hozirgi vazifa bu issiqxonalarda tarqalayotgan zararkunandalarga qarshi biologik kurash choralarini yanada chuqurlashtirish, yangi entomofaglarni izlab topish va ularga atroflicha baho berib, so’ngra ularni qo’llash yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.
Oltinko’zni g’o’za va boshqa qishloq xo’jaligi ekinlarida qo’llash bo’yicha
bir qancha ilmiy ishlar qilingan. Yirtqich gallisa afidimizani yoppasiga urchitish usuli birinchi marotaba N.V.Bondarenko va B.P.Asakinlar tomonidan 1975 yili ishlab chiqilgan. Lekin yirtqich gallisa bo’yicha ilmiy izlanishlar oxirigi yetkazilmagan.
Yirtqich gallisa pashshachasining lichinkalari oligofaglar (chegaralangan hammaxo’r) hisoblanib, 61 turdagi o’simlik bitlarini yeb bitirar ekan.
Bularga zararkunandaligi yuqori bo’lgan g’o’za (poliz) biti, olma biti, karam biti, dukkaklilar biti va boshqa qator turlar kiradi. Lichinkaning oziqlanishidagi o’ziga xos xususiyat, bu uning o’z o’ljasini yeyishdan oldin paralich (shol) qilishidir. Bunda oziqlanishidan oldin bitning tanasiga yuborilgan so’lak tarkibidagi zaxarli modda o’ljani shol holatiga tushirar ekan. Shuni ham qayd etish lozimki, gallisa lichinkalari oziqlanish uchun zarur bo’lganidan bir qancha ortiq o’ljani paralichlashi tufayli bitlarga ko’plab qiron keltirgan. Bir dona lichinka hayoti davomida o’rtacha 2060 ta bitni yeb tugallagan.
Keyingi tadqiqotlarda issiqxonalarda bodring o’simligida o’simlik bitlariga qarshi oltinko’zni biologik samaradorligini o’rganilgan. Oltinko’z turli nisbatlarda (1:20, 1:10, 1:5) chiqarilgan. Shu bilan birga o’simlik bitlariga qarshi yirtqich gallisani ham 1:2; 1:5; va 1:10 nisbatlarda ilk bor sinovdan o’tkazilgan. Olingan natijalar 4.16 va 4.17 - rasmlarda keltirilgan.
Bu rasmlardan xulosa qilib shuni ta’kidlash joizki, har ikkala entomofag ham issiqxonalarda o’simlik bitlariga nisbatan (oltinko’z 1:10 gallisa 1:2 nisbatlarda) samarali hisoblanib, vegetasiya davrida zararkunandaning sonini to’liq boshqarib, hosilni saqlab qolishga imkon yaratgan.