O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi o’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi toshkent davlat agrar universiteti

Toshkent davlat agrar universiteti
O‘rmon xo‘jaligi va landshaft dizayn fakulteti
Dorivor o‘simliklar kafedrasi


5A411101 - “Dorivor o‘simliklar yetishtirish texnologiyasi” mutaxassisligi magistranti Abduxalimova Sanobar Abduraxim qizining
Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishda amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalari bo‘yicha Ilmiy seminardagi ma’ruzasi
(2.11.2020-16.11.2020)

Ilmiy seminar mavzusi: Adabiyotlar sharhi

Keyingi yillarda ko‘pchilik mamlakatlarda, shu jumladan, O‘zbekis-ton Respublikasida ham farmasevtika sanoatini jadallik bilan rivojlanishi kuzatilmoqda, shu sababli ham farmasevtika korxonalari-ning dorivor o‘simliklar xom-ashyosiga bo‘lgan talabni keskin ortishiga sabab bo‘lmoqda.

Shuni ta’kidlash lozimki, tabiiy holda o‘suvchi dorivor o‘simliklar zaxiralarining chegaralanganligi tufayli kelgusida farmasevtika sanoati korxonalarning dorivor o‘simliklar xom-ashyosiga bo‘lgan talabini qondirish, asosan, dorivor o‘simliklar yetishtirish orqali amalga oshirilishi mumkin.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan (1992 y.) O‘zbekiston Res-publikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan hozirgi vaqtda mamla-katimizda dorivor o‘simliklar yetishtirish bilan shug‘ullanuvchi “Shifo-baxsh” IIChM tashkil etilib, uning tarkibida 8 ta ixtisoslashgan xo‘ja-liklar tashkil qilingan. Bundan tashqari ko‘plab o‘rmon xo‘jaligi tizimida, fermer va boshqa mulkchilik shaklidagi xo‘jaliklarda ham dorivor o‘simliklarni yetishtirish va ularni xom-ashyosini birlamchi qayta ishlash yo‘lga qo‘yilgan.
Hozirgi paytda Respublikamizda yiliga o‘rtacha 850 tonna dorivor o‘simliklar xom-ashyosi tayyorlanmoqda, uning 51 % dorivor preparatlar ishlab chiqarish uchun, 42 % oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun va 7 % texnik xom-ashyo olish uchun ishlatiladi.
Dorivor o‘simliklar ta’sir etuvchi moddalari tarkibiga qarab - alkaloidli, glikozidli, efir moyli, vitaminli o‘simliklarga ajratiladi. Farmakologik ko‘rsatkichlariga qarab - tinchlantiruvchi, og‘riq qoldiruvchi, uxlatuvchi, yurak-tomir tizimiga ta’sir qiluvchi, markaziy nerv tizimini qo‘zg‘atuvchi, qon bosimini pasaytiruvchi va boshqa dorivor o‘simliklar guruhlariga ajratiladi (Xolmatov X.X., Ahmedov O‘.A., 2007).
Dorivor o‘simliklarni madaniy holda ko‘paytirish maqsadida 132,2 gektar maydonga (rejaga nisbatan 101,5 %) 28 turdagi (o‘tgan yilning shu davrida 130 ga maydonda 25 tur) dorivor o‘simliklar ekildi. Tizimdagi o‘rmon xo‘jaliklarida rejadagi 303 tonna dorivor o‘simliklar xom ashyosi tayyorlandi (Xolmatov .H.X., Qosimov A.I., 1994).