O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi

4-savol.
Kanakunjutning quyidagi kasalliklari uchraydi. 
Fuzarioz kasalligi kanakunjut ekiladigan barcha zonalarda keng tarqalgan. U bilan 
hamma yoshfagi o’simliklar kaslllanadi. Fuzarioz kasalligi dastlab 2-3 chinbarg payd 
bo’lganda ko’zga tashlanadi. Kasallnagan o’simliklar tez so’liydi va qurib qoladi. 
Katta o’simliklarda kasallik bir muncha sekin ko’chadi. Ammo ular ham o’sisjdan 
to’xtaydi. Barglari sarg’ayib, sekin to’kila boshlaydi, qiyshayib sekin quriy boshlaydi.
Katta o’simliklarda kassalik boshlanganda poyalarida ko’k binafsha yoki qora yoьl 
yoxud chiziqlar pasdan yuqoriga qarab tarqaladi,barglari shalpayib so’lib 
qoladi.O’simlik hosil bermaydi.kasallik sust rivojlangan bo’sa,aloxida shoxlari yoki 
barglari zararlanib,oz miqdorda hosil beradi.ko’saklar shakillanadi,ammo ular 
ko’pincha puch bo’adi.bakterioz kasalligi kanakunjut barglarida dumoloq moyli dog’ 
shaklida nomoyon bo’ladi.keyinchalik bu dog’lar birlashib,bitta katta qo’ng’ir dog’ 
xosil qiladi,barg to’qimalari yyemirilib o’rniga yaltiroq po’st hosil bo’ladi. Barg 
shapalog’i (plastinkasi) o’ralib qoladi, kasallik o’simlik qoldiqlari orqali tarqaladi. 
Kanakinjut seleksiyasida mana shu kasalliklarga chidamli navlar yaratishga qaratiladi. 
Bundan tashqari kanakunjut texnik ekin bo’lgani sababli uning mexanizatsiyaga mos 
navlarini yaratish hozirgi kunning talabi hisoblanadi. Kanakunjut keng qatorlab 
ekiladigan ekin. Uning qator orasi 70 yoki 90 sm kenglikda qatorlab ekish tufayli 
amalgam oshiriladi. Shularni hisobga olganda qator orasida ishlov berilganda 
o’simlikning yon shoxlari uzun bo’lmasligi, tupning kompakt g’uj bo’lishi kabilarga 
eьtibor beriladi. Bir gektarda kanakunjut 70-80 mimg tup o’simlik o’stirilishi 
maqsadga muvofiq hisobladi. Texnik vositalar bilan ishlov berishga yaroqli navlar 
bo’lish uchun ko’sakchasi pishish paytda chatnamaydigan, meva bandi kalta (shingili 
20 sm dan uzun bo’lmagan), poyasi kalta poyali (o’rtacha 1,5 metrdan baland 
bo’lmagan), ko’saklarning yirikligi bir xil navlar yaratish zarur bo’ladi
5-savol.
Kanakunjut seleksiyasi bilan asosan Butun Rossiya moyli ekinlar ilmiy 
tadqiqot institute va unng filiallari shug’ullanadi. Ayniqsa VNIIMK ning Donskoy 
tajriba stansiyasi va Xerson qishloq xo’jalik institutida bu sohada katta yutuqlarga 
erishilmoqda. Uning yangi serxosil va urug’ida moy miqdori (50 % dan) ko’p urug’i
chatnamaydigan, mexanizatsiya yordamida ishlov berishga yaroqli, fuzarioz va 
bakterioz kasalligiga bardoshli navlari yaratishda tanlash va duragaylash usullaridan 
foydalaniladi. Kanakunjut bir uyli va o’zidan changlanadigan ekin bo’lganligi sababli 
bu ekinda yakka tanlash va duragaylash ishlari bir muncha oson kechadi. 
Kanakunjut seleksiya yutuqlari tufayli uning Xersonskaya 10 navi Voljskaya, 
Xrustalьnaya 66, Belorechenskaya, Sherbinovskaya navlari yaratilgan bo’lib bu 
navlarning o’suv davri 100-120 kun, xosildorligi 20-21 sentner, urug’ida moy miqdori 
50-56 % va fuzarioz kasalliklariga chidamli hisoblanadi. Donskoy tajriba stantiyasida 

---

33 
bu navlarning yuqori navli birlamchi urug’chiligi ishlab chiqiladi va bu navdorligi 
yuqori urug’lar urug’chilik xo’jaliklariga topshiriladi va urug’lik boshqa davlatlarga 
ekosport qilinadi.