O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Samarqand qishloq xo’jalik instituti

16.3. Asosiy ishlab chiqarish vositalaridan foydalaish ko^,satkichlarini hisoblash va tahlili qilish usullari

Asosiy fondlaridan foydalanish samaradorligi Fond kaytimi, Fond sigimi va Fond rentabelligi ko’rsatkichlari bilan ifodalanadi.

1. Fond qaytimi (FQ) – bu yalpi mahsulot hajmini (YM) asosiy ishlab chiqarish fondlarining o’rtacha yillik qiymatiga (AIF) nisbati tariqasida aniqlanadi:

2. Fond sig’imi (FS) – fond qaytimini aksini ifodalovchi ko’rsatkichdir:

Bu ko’rsatkich 1 so’mlik yalpi mahsulot hajmiga to’g’ri keladigan asosiy ishlab chiqarish fondlari summasini bildiradi.

3. Fond rentabelligi (FR) – sof foydani (SF) asosiy ishlab chiqarish fondlarining o’rtacha yillik hajmiga (AIF) bo’lish orqali aniqlanadigan ko’rsatkich:

Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligi ko’rsatkichlarining omilli tahlili solishtirish, zanjirli bog’lanish vaindeks usullari yordamida amalga oshiriladi.

Nazorat savol va topshiriqlar

1.Asosiy vositalar bilan ta’minlanish va qurollanish deganda nimalar tushuniladi?

2. Asosiy vositalardan foydalanish samaradorlik ko’rsatkichlari necha turga bo’linadi va ular qaysilar? Ularni hisoblash tartibini tushuntiring

3. Asosiy vositalar qaytimi dinamikasining o’zgarishini Indeks usuli orqali tahlil qiling

Mustaqil ish topshiriqlari

1. Asosiy vositalar qaytimini aniqlang:

a) Yalpi mahsulot hajmini jami asosiy vositalar hajmiga bo’lish orqali aniqlanadi:

b) Yalpi mahsulot hajmini asosiy ishlab chiqarish vositalarining o’rtacha yillik hajmiga bo’lish orqali aniqlanadi

v) Yalpi mahsulot hajmini uzoq muddatli aktivlar hajmiga bo’lish orqali aniqlanadi

g) ) Yalpi mahsulot hajmini aktivlarning jami hajmiga bo’lish orqali aniqlanadi

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

2.Qudratov T.K., Ibragimov M. – «Iqtisodiy tahlil». O’quv qo’llanma.T.: «Ilm ziyo»-2005 -2012 yillar (besh marta nashr qilingan)

3 Qudratov T.K., Qudratova O., Fayziyeva N. Qudratova I. «Qishloq xo’jalik korxonilari faoliyatining taxlili» O’quv qo’llanma. Samarqand 2008 yil.

4.Qudratov T.,Fayziyeva N. Qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatining tahlili. Darslik. Samarkand-2010yil.

5 Qudratov T.,Fayziyeva N. Korxonalar faoliyatining tahlili va nazorati.. Darslik. T.:”Voris” nashriyoti,2012 yil