O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti «Dehqonchilik va melioratsiya asoslari»

Qizilcha. Zog’oza (Ehhedra strobilacea) (efedra) zog’ozadoshlar oilasiga mansub o’simlik (Ephedraceae).
Oilada bir turkum bo’lib unda 30 ta tur bor. MDH da yovvoyi holda 24 tur o’sadi. Yalang’och urug’lilar turkumiga kiradi. Kserofil va yarim kserofil, ikki uyli, kamdan-kam bir uyli o’simlik, kuchli shoxlangan butalar kamdan-kam hollarda daraxtlar (balandligi 8 m.gacha). Novdalari xivchin shaklida bargsiz kulrang yoki och kulrang, barglari suprotiv tartibda, 3-4 tadan joylashgan. Doimiy yashil butalar hamda yarim butalar (bo’yi 90.ga yetadi) turkumi, ular asosan, shimoliy sibir, O’rta Osiyo va Kavkazdagi tog’ yon bag’irlarida, quruq, toshloq tuproqlarda o’sadi. Ularning 2 turi bor (Ephedra eguisetina. Bge Ephedra intermedra schrenc. et C.A.may) Efedrin alkaloidi olish uchun hom ashyo sifatida xizmat qiladi. Efedrin alkaloidi medisinada qon to’xtashi, qon tomirlarini toraytirish uchun ishlatiladi.
Qizilcha ko’p yil yashaydigan o’simliklardan biri, o’simlikning yashashi davri 15-20 yil.
5-jadval
O’zbekitson Respublikasi cho’l sharoitida foydalaniladigan butalarning asosiy ko’rsatkichlari (A.A.Xonazarov va boshqalar, 2008 y.)

№	Daraxt va butalarning turlari	O’simlmk bo’yi, m	Barglarining shakli, va uzunligi	Ko’paytirilish usullari	Foydalanish usullari
1	Qandim (buta)	0,5dan 5-7 m gacha	ignasimon 3-7 mm	Urug’, urug’kuchat va qalamchalar	Ko’chma qumliklarni mustahkamlashda
2.	Rixter cherkezi (buta)	2-2,5 m	G’adir-budir, notekis	Urug’, ko’chat va qalamchalari	O’rta Osiyo qumlari cho’llarida
3.	Oq saksovul (buta)	2-3 m	Mayda, uchburchakli big’isimon	Asosan urug’lari bilan	Cho’llarda o’rmonzorlarni barpo etishda
4.	Quyonsuyak (qum akasiyasi) (daraxt)	8 m gacha	Murakkab, juft-patsimon, chiziqli, kulrang-yashil rangli	Urug’lari, ko’chat bilan	Ko’chma qumlarni maxkamlashda qimmatli o’simlik
5.	Kumushsimon chingel, qizqon (buta)	3 m gacha	1-4 juftli teskari pansentli	Urug’lari, bachki novdalari	Quruq toshloq, qumli va sho’r maydonlarning manzarasini oshirishda
6.	Qora barak (buta)	3,5 gacha	Mayda tangasimon	Urug’lari, bachki novdalari	Kuchli sho’rlangan tuproqlarda ko’kalamzorlash-tirishda
7.	Qubbasimon sorotan (buta)	70 sm gacha	Mayda, qarama-qarshi joylashgan, yaxshi rivojlan-magan	Pastki novdalari-ning ildiz otishi hisobiga vegetativ usulda ko’payadi	Manzarali, ko’chma sho’rlangan joylarni ko’kalamzor-lashtirishda
8.	Yulg’un (butasimon va daraxtsimon	Butasimon 1-3 m, daraxtsimon 6-8 m	Barglari mayda tangacha yoki qipiqsimon	Urug’i, ildizi, bachki va qalamchalaridan	Ko’proq ko’kalamzor-lashtirishda va qumlarni mustahkamlashda