O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

Mehnat buyumlaridan foydalanish korsatkichlarinini hisoblash usullari 

Mehnat buyumlaridan

 (

Moddiy resurslardan) foydalanish samaradorlik 

ko‟rsatkichlari va ularning hisobi: 

---

34 

 

1. Moddiy resurslar qaytimi

:

   

𝑴

𝒒

=

𝒀𝑴

𝑴𝑿

 

2. Moddiy resurslar sig‟imi

:

   

𝑴

𝒔

=

𝑴𝑿

𝒀𝑴

 

3. Moddiy resurslar rentabelligi

:

   

𝑴

𝒓

=

𝑺𝑭

𝑴𝑿

 

4. Moddiy resurslar xarajati  koeffisiyenti

:

   

𝑴

𝒙𝒌

=

𝑴𝑿

𝟏

𝑴𝑿

𝒔𝒉

 

  5. Moddiy xarajatlarning tannarxdagi hissasi

:

   

𝑴

𝒕𝒉

=

𝑴𝑿

𝑻𝑵

 

Bunda,YM-Yalpi mahsulot hajmi., 

MX-Moddiy xarajatlar hajmi., 

SF-Sof foyda summasi., 

TN-Mahsulot tannarxi summasi., 

MX

sh

-Shartli moddiy xarajatlar summasi. 

9.3. Mehnat buyemlardan foydalanish korsatkichlarinini tahlil  

etish uslubi 

Mehnat buyemlardan foydalanish samaradorligi  deganda moddiy resurslardan 

foydalanish samaradorligini tushunmoq kerak. Moddiy resurslardan foydalanish 

samaradorliri ko‟rsatkichlarining tahlilini , moddiy resurslar qaytimi (materiallar 

qaytimi) koeffisiyentining tahlili misolida ko‟rib chiqamiz. 

Hisobot yilidagi materiallar qaytimi koeffisiyentini bazis yilidagi qaytimi 

koeffisiyentiga solishtirib  o‟zgarishi aniqlanadi: 

𝒀𝑴

𝟏

𝑴𝑿

𝟏

−

𝒀𝑴

𝟎

𝑴𝑿

𝟎

= ±∆

𝑴𝑿,𝒀𝑴

 

Ushbu o‟zgarish bevosita quyidagi omillar ta‟siri ostida paydo bo‟lgan: 

1/Moddiy (material) xarajatlar hajmining o‟zgarishi 

2.Yalpi mahsulot hajmining o‟zgarishi; 

Omillar  ta‟sirini «Zanjirli bog‟lanish» usulidan foydalanib aniqlash zarur. 

Materiallar  qaytimining  o‟zgarishiga  omillar  ta‟sirini  aniqlashdan  oldin  «Shartli 

materiallar qaytimi»ni aniqlab olish kerak: