O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

5.2. Fuqarolar mudofaasi 

Fuqaro  mudofaasining  asosiy  vazifasi  favqulodda  holatlar  (sel,  bo’ron,  suv 

toshqini,  tog’  ko’chkisi,  atom  quroli,  kimyoviy,  bakteriologik  qurol,  zilzila)  yuz 

berganda  aholini,  ularning  chorva  mollarini,  qishloq  xo’jalik  ekinlarini  muhofaza 

qilishga qaratilgan. 

Q/x mutaxassislari favqulotda holatlarda o’z yo’nalishi bo’yicha baja-rilishi 

lozim  bo’lgan  ishlar  to’g’risida  nazariy  va  amaliy  ko’nikmalarga  ega  bo’lishi 

lozim. 

Favqulotda  holatlar  yuz  berganda  (veterinariya  vrachlari  zimmasiga 

quyidagi vazifalar yuklanadi. Yadro quroli qo’llanilish xavfi e’lon qilingan paytda: 

1. Mavjud binolar hayvonlarni himoya qilish uchun tayyorlanadi; 

2. Hayvonlarni qanday himoya qilish yo’llarining mavjudligini aniqlash; 

3. Mavjud bo’lgan yem-xashakni qanday qilib himoya qilish mumkin, uning 

qanday yo’llari mavjud; 

---

 

52 

4.  Hayvonlarni  radioaktiv  nurlanish,  kimyoviy  va  bakteriologik  qurollar 

ta’siridan  himoyalash  uchun  zarur  bo’lgan  birinchi  darajali  ishlarni  amalga 

oshirish; 

5.  Hayvonlarni  veterinariya  ishlovidan  o’tkazish  kabi  birinchi  darajali 

tadbirlarni amalga oshirish; 

6. Hayvon go’shti va mahsulotlarini VSE dan o’tkazib xulosa berish. 

Hujum  xavfi  tug’ilishi  bilanoq  xo’jalikdagi  molxonalar  va  boshqa  chorva 

binolari  chorva  mollarini  himoya  qilish  uchun  tayyorlanadi.  Dag’al  xashak  va 

shirali  oziqalar  berkitiladi.  Yalpi  qirg’in  qurolining  ta’sirini  yo’qotish  uchun 

kerakli  ehtiyot  choralari  ko’riladi  va  zararlanish  manbaida  ishlash  uchun  q/x 

texnikasi tayyor holatga keltiriladi. Hayvonlar uchun himoya vositalari asosan zotli 

hayvonlar  hamda  qoramollarni  zararlanish  zonasidan  olib  o’tish  uchun  oldindan 

belgilab qo’yiladi. Qoramollar va yilqilarning nafas olish hamda ovqat hazm qilish 

organlarini  himoya  qilish  maqsadida  materiallardan  qo’lda  oddiy  usulda niqoblar 

tayyorlanadi.  Himoya  niqobi  korpus,  bog’lash  moslamasi  va  tasmalaridan  iborat. 

Niqob  korpusi  va  tagligi  3  qavat  to’qima  materialidan  tikilgan,  orasiga  chang 

o’tkazmaydigan filtrlovchi materiallar qo’yiladi.  

Zararlangan hayvonlarni davolash. Bakteriologik qurol ta’sirida zaharlangan 

hayvonlarni  himoya  qilishda  vaksinalash  va  hasharotlar, kanalar, kemiruvchilarga 

qarshi  kurash  tadbirlari  katta  rol  o’ynaydi.  Hayvonlarni  o’z  vaqtida  o’ta  xavfli 

yuqumli kasalliklarga qarshi spesifik vaksinalar bilan davolash, shu kasalliklarning 

paydo  bo’lishini  va  tarqalishini  oldini  olish  mumkin.  Bunday  emlash  ishlari, 

kasalliklarning  oldini  olish  usullari  iloji  boricha  dushman  bakteriologik  qurol 

ishlatish ehtimoli bor bo’lgan joylarda o’tkazilishi maqsadga muvofiqdir. Biroq bu 

tadbirlarni  oldindan  o’tkazish  ba’zi  bir  qiyinchiliklar  tug’diradi,  chunki  dushman 

tomonidan  qaysi  kasallik  tarqatuvchi  bakteriyalar  qo’llanilishini  oldindan  bilish 

mumkin  emas.  Bundan  tashqari,  ba’zi  bir  yuqumli  kasalliklarga  qarshi  spesifik 

vaksinalar (manqa, cho’chqalar afrika o’lati) va zardoblar yo’q. 

Yadro  qurolidan  shikastlangan  hududlarda  mollarni  va  yem-xashaklarni 

qutqarish  ishlari.  Yalpi  zararlanish  zonalarida  SNAVR  olib  borish  katta 

---

 

53 

qiyinchiliklarga olib keladi. Chunki katta hajmdagi ishlarni juda qisqa vaqt ichida 

o’tkazishga  to’g’ri  keladi.  Buzilgan  inshootlarda  joylarning  DMlar  bilan 

zararlanishi  va  kuchli  yong’inlar  oqibatida  hosil  bo’lgan  tutunlar  bu  ishlarni  olib 

borishini  murakkablashtiradi.  Lekin  shunga  qaramasdan,  yong’inni  o’chirish, 

yonayotgan  va  qulayotgan  molxonalardagi  hayvonlarni  qutqarish,  ularni  xavfsiz 

joylarga  olib  chiqish,  shikastlangan  mollarga  tez  yordam  ko’rsatish  hamda  yem-

xashakni saqlab qolish va energiya sistemasini tiklab qolish kerak.