O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti

6. Q/x da menejment va marketing 

 

Menejment  bu  –  inglizcha  so’z  bo’lib,  ingliz  tilining  Oksford  lug’ati-da 

berilgan  ta’rifga  binoan  u:  boshqaruv  hokimiyati  va  san’ati;    resurslar-ni 

boshqarish bo’yicha alohida mohirlik vama’muriy ko’nikmalar tunshuniladi. 

 

Boshqacha  so’z  bilan  aytganda,  menejment  bu  –  boshqaruv,  ya’ni  resurs-

larni,  odamlarni  boshqarish,  samarali  faoliyat  olib  borish  va  foyda  olishni  bilish, 

uni ko’paytirish jarayonidir. 

 

Boshqaruv  –  bu  tanlov,  qaror  qabul  qilish  va  uning  bajarilishini  nazorat 

qilish jarayonidir. 

 

Bizning  mustaqil  Respublikamiz  jadal  rivojlanayotgan  mamlakat  bo’lib, 

uning iqtisodiy salohiyatida qishloq xo’jaligi muhim o’rinni egal-laydi. Bundan bir 

necha  yillar  muqaddam  mustaqillikning  qo’lga  kiriti-lishi  bozor  iqtisodiga  o’tish 

islohotlari,  mehnatni  tashkil  etish  hamda  agrosanoat  majmuida  ishlab  chiqarishni 

boshqarish  va  tashkillashti-rishning  yangi  shakllarining  hosil  qilinishi  dehqon  va 

fermer  xo’jalik-lari  tarmoqlarining  kengayishi  rivojlangan  ilg’or  davlatlarning 

tajriba-lari  bilan  yaqindan  tanishish  va  ularning  ichidagi    eng  samarador-larini 

ishlab chiqarishga joriy etishni talab etadi. 

 

O’zbekiston  Respublikami  iqtisodiy  mustaqillik  borasida  butun  dunyo 

tajribasi  va  mamlakatimizning  tarixiy  rivojlanishi  xususiyatlari-ni  hisobga  olib, 

bozor iqtisodiyotiga o’tishning o’ziga xos modelini yaratdi. 

 

Agrosanoat  majmuida  ishlab  chiqarishni  boshqarish  va  tashkillashti-rish 

jarayonining  bosh  maqsadi  mamlakatimiz  aholisini  oziq-ovqat  mahsu-lotlariga 

bo’lgan  ehtiyojini  qondirish  uchun  mo’l-ko’l  qishloq  xo’jalik  mahsulotlari 

---

 

54 

yetishtirish  hamda  sanoatimizga  talab  darajasidagi  xom-ashyo  negizini  yaratish 

eng muhim masala hisoblanadi. 

 

Boshqaruv  usullari  bu  –  xodimlarga  va  umuman,  ishlab  chiqarish  jamo-

alariga  ta’sir  ko’rsatish usullari  bo’lib,  bu  usullar qo’yilgan  maqsadlarga  erishish 

jarayonida  mazkur  xodimlar  va  jamoalarining  faoliyatini  uyg’unlashtirishni 

nazarda tutadi. 

 

Boshqarishning  tashkiliy-ma’muriy  usullari  boshqarish  usullari  tizimida 

alohida o’rin tutadi. Bu usullarga: 

-  boshqarish apparatining muayyan strukturasini tuzish; 

-  har bir boshqaruv bo’g’inining funksiyalarini belgilash; 

-  kadrlarni to’g’ri tanlash; 

-  buyruqlar,  farmoyishlar  va  qo’llanmalar  chiqarish,  ularning  bajarilishini 

nazorat qilish; 

- 

topshiriqlar  va  direktiv  ko’rsatmalarni  bajarmayotgan  bo’linma  va 

shaxslarga nisbatan majburiy choralarni qo’llash kiradi.

 

Tashkiliy-ma’muriy  usullar  yuqori  organlar  hokimiyatiga  va  quyi 

organlarning bo’ysunishiga asoslanadi. Shuning uchun ularni ko’pincha ma’muriy 

usullar deb yuritiladi. 

Rahbarlarning  ishchanlik  va  ma’naviy-madaniy  xislatlarini  baholash 

amaliyoti  shuni  ko’rsatadiki,  bunda  birinchi  o’rinda  e’tiqodlilik,  topshirilgan  ish 

uchun  shaxsan  javobgarlikni  his  qilish,  halollik,  vijdonlilik,  kishilarga  nisbatan 

mehribonlik va e’tibor bilan munosabatda bo’lish turadi. 

Rahbarlik uslubi, belgisi va bo’ysinuvchilarga nisbatan munosabatiga qarab, 

barcha rahbarlarni quyidagi uch turga ajratish mumkin: 

1.  Avtokratik rahbarlar. 

2.  Liberal rahbarlar.