O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti oliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi

Tashkiliy  himoyalash  vositalari  —  bu  talekommunikasiya  uskunalarining 

yaratilishi  va  qo’llanishi  jarayonida  qabo’l  qilingan  tashkiliy-texnikaviy  va  tashkiliy-

xuquqiy tadbirlardir.  

Axloqiy va odobiy himoyalash vositalari — bu hisoblash texnikasini rivojlanishi 

oqibatida  paydo  bo’ladigan  tartib  va  kelishuvlardir.  Ushbu  tartiblar  qonun  darajasida 

bo’lmasada, uni tan olmaslik foydalanuvchilarni obro’siga ziyon yetkazishi mumkin. 

Qonuniy himoyalash vositalari — bu davlat tomonidan ishlab chiqilgan xuquqiy 

hujjatlar  sanaladi.  Ular  bsvosita  axborotlardan  foydalanish,  qayta  ishlash  va  uzatishni 

tartiblashtiradi va ushbu qoidalarni buzuvchilarning mas’uliyatlarini aniqlab beradi. 

Axborot  xavfsizligini  ta’minlash.  Axborot  xavfsizligini  ta’minlash  –  bu 

foydalanuvchining axborotlarini himoyalashga quyilgan me’yor va talablarni bajarishidir.   

AXni  ta’minlash  muammosiga  ikkita  yondashuv  mavjuddir:  «fragmentar»  va 

kompleksli. 

«Fragmentar»  yondashuv  mavjud  shart-sharoitlarda  aniq  belgilangan  tahdidlarga 

qarshi  aks  ta’sir  ko’rsatishga  qaratilgan.  Bunday  yondashuvni  amalga  oshirishga  misol 

sifatida  kirishni  boshqarishning  ayrim  vositalarini,  ixtisoslashgan  antivirusli  dasturlarni 

keltirish mumkin. 

Bunday  yondashuvning  afzal  tomoni  shundaki,  bunda  aniq  tahdid  bexato  tanlab 

olinadi.  Uning  sezilarli  kamchiligi  esa  axborotlarga  ishlov  berishning  yagona 

himoyalangan muhiti yo’qligidadir.  

Kompleks yondashuv AXda axborotlarga ishlov berishning himoyalangan muhi-tini 

yaratishga  qaratilgan  bo’lib,  bu  muhit  tahdidlarga  qarshi  aks  ta’sirning  turli  xil  chora-

tadbirlarini  yagona  kompleksga  birlashtiradi.  Axborotlarga  ishlov  berishning 

himoyalangan muhitini tashkil etish AXni ma’lum darajada kafolatlash imkonini beradi, 

bu  esa  kompleks  yondashuvning  shubhasiz  afzalli-gidan  dalolatdir.  Bu  yondashuvning 

kamchiliklari  quyidagilardan  iborat:  AX  foydalanuvchilarining  harakat  erkinligi 

cheklanganligi,  himoya  vositala-rini  o’rnatish  va  sozlashdagi  xatoliklarga  yuqori 

darajadagi sezgirlik, boshqarish-ning murakkabligi. 

Xavfsizlik  siyosati  ma’muriy-tashkiliy  choralar,  jismoniy  va  dasturiy-texnik 

vositalar  yordamida  amalga  oshiriladi  hamda  himoya  tizimi  arxitektu-rasini  belgilab 

beradi.  Har  bir  muayyan  tashkilot  uchun  xavfsizlik  siyosati  maxsus  ishlab  chiqilishi 

hamda undagi axborot ustida ishlashning aniq texno-logiyasi va qo’llanayotgan dasturiy, 

texnik vositalarga bog’liq bo’lishi kerak. 

Xavfsizlik  siyosati  tizim  obyektlariga  murojaat  qilish  tartibini  belgi-lab  beruvchi 

kirishni  boshqarish  usuli  bilan  belgilanadi.  Xavfsizlik  siyosati-ning  ikkita  asosiy  turi 

farqlanadi: saylanma va vakolatli.