O’zbekiston Respublikasi pul tizimini tashkil topishi va rivojlanishi

Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini yuqoridagi omillarni hisobga olgan holda quyidagi formulada ifodalash mumin.

 

Bunda: MUZBPM – muomila uchun zarur bo’lgan pul miqdori

STVXM – sotiladigan tovar va xizmatlar mikdori

ShKVNPXKB – shundan kreditga va nakd pulsiz xisob – kitoblar bo’yicha

MBTM – majburiyatlar bo’yicha to’lovlar miqdori

ShBBKTM – shundan bir – birini qoplaydigan tulovlar miqdori

PMVTVSUAT – pulning muomila va tulov vositasi sifatida o’rtacha aylanish tezligi.

Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini aniqlashda kassa aylanmasi xomcho’ti hamda aholi daromadlari va xarajatlari balansidan ham keng foydalaniladi.

Kassa aylanmasi xomcho’ti 1991 yildan boshlab mamlakatda kreditni rivojlantirish va kassa rejalari o’rniga tuzila boshlandi. Uni to’zishdan maqsad naqd pulga bo’lgan extiyojni butun respublika va bank muassalari buyicha aniqlash hamda pul muomilasini barqarorlash tadbirlarini ishlab chiqishni amalga oshirishdan iborat.

O’zbekiston Respublikasi MB-ning 2005 yil 20 avgustdagi yuriqnomasiga binoan kassa aylanmasi xomcho’ti quyidagi asosiy kirim mablaђlari va naqd pullar chiqimi yo’nalishari buyicha to’ziladi.

I-kirim

I-kirim

1. Iste’mol tovarlarini qaysi kannallar orqali sotilishidan qat’iy

nazar, ularning sotishdan tushgan savdo tushumlari.

2. Temir yo’l va xavo transportdan pul tushumi

3. Mahalliy transportdan pul tushumi.

4. Komunal va turar joy tulovlari bo’yicha tushumlar

5. Tomoshagoh tashkilotlaridan tushgan tushumlar

6. Maishiy xizmat kursatish korxonalaridan tushum

7. Soliq yiђimlari, boj tulovlari va boshqa majburiy to’lovlardan tushumlar

8. Šishloq xo’jalik faoliyati bilan shuђullanuvchi subyektlardan

tushumlar

1. Omonatlardan tushgan tushumlar

2. Pochta aloqasi korxonalaridan tushum

3. Bank plastik kartochkalaridan tushumlar

4. Mikrokreditlar qaytarilishidan tushumlar.

5. Boshqa tushumlar (armiya, ichki ishlar MXX va FVV, partiya va boshqa tashkilotlar).

II-Chiqim

II-Chiqim

1. Ish haqiga (shu jumladan stipendiya va xizmat safari xarajatlari) berilgan naqd pullar

2. Neft mahsulotlarini sotib olish uchun berilgan naqd pullar.

3. Šishloq xo’jalik mahsulotlarini sotib olib tayyorlash uchun berilgan naqd pullar

4. Šishloq xo’jalik faoliyati bilan shuђullanuvchi subyektlarga berilgan naqd pullar

5. Pensiya, nafaqa to’lovlari va suђurta tovonlarni to’lash uchun berilgan naqd pullar

6. Bank plastik kartochkalari buyicha berilgan naqd pullar

7. Boshqa maqsadlar uchun berilgan naqd pullar

8. Mikrokreditlarga berilgan naqd pullar

9. Omonatlar bo’yicha berilgan naqd pullar

10. Pochta aloqasi korxonalariga berilgan madad pullari

Pul muomilasini tashkil etishda aholini daromadlari va xarajatlari balansi ham urganiladi va u quyidagi shaklga ega.

• Pul muomilasini tashkil etishda aholini daromadlari va xarajatlari balansi ham urganiladi va u quyidagi shaklga ega.

I-Daromadlar

1. Ish xaqi

2. Jamoa xo’jaligi va shaxsiy tamorqadan daromad.

3. Pensiya, stipendiya va nafaqalar

4. Moliya-kredit tizimidan tushumlar

5. Dividendlarni olish va boshqa tushumlar

II-Xarajatlar.

1. Tovarlar uchun tulovlar

2. Xizmatlarga tulovlar

3. Majburiy tulovlar va ixtiyoriy badallar

4. Šuyilmalarga o’tkazish

5. Aksiya, obligasiyalarni xarid qilish va kechiktirilayotgan to’lovlar

6. Boshqa xizmatlar.