О‘zbekiston respublikasi oliy ya 0 ‘rta maxsus ta’lim yazirligi

Buni yodda saqlang!
«Buyuk didaktika» jahon pedagogikasining nodir asarlaridan 
biridir. Unda ta ’lim nazariyasi va amaliyotiga doir fikrlar bilan birga 
maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarni aqliy, axloqiy, jismoniy 
va estetik jihatdan tarbiyalash usullari ham bayon etilgan. Barcha 
0
‘g‘il-qizlarga ta ’lim berish uchun maktablar ochish, bolalarni 
o‘z ona tilida o ‘qitish, tarbiyalash, xususiy usullarni takomillash- 
tirish. Shuningdek, ta ’lim-tarbiyaning maqsadi, shart-sharoitlari, 
imkoniyatlarini tahlil qilish.
K om enskiy in so n n in g rivojlanishida tarb iy an in g o ‘rni 
benihoya katta ekanligiga ishonadi va tarbiya tufayligina «har 
qanday boladan haqiqiy insonni tarbiyalash mumkin», barcha 
bolalar agar ularga pedagogik jihatdan to ‘g‘ri yondashilsa, yuqori 
axloqli va m a’lumotli bo‘lib yetishishlari mumkin, deb ta ’kidlaydi.
Komenskiyning pedagogik qoidalarini o ‘rganing va tahlil qiling!
1. 
Bolalarda jismoniy va madaniy kuchlami ilk yoshlik davridan 
boshlab izchillikda rivojlantirishni, doimo ularning takomillashishiga 
ko‘maklashishni talab qiladi.
112

---

2. Tarbiya tabiatga uyg‘un bo‘lishi, tarbiyada barchani hamrna 
narsaga o ‘rgatish, tabiat ko‘rsatmalariga asoslanish, bolaning 
shaxsiy xususiyatlarini hisobga olish lozim.
3. "Umumiy tabiiy usul buyumlarning tabiatf'dan kelib chiqadi 
va «inson tabiatining o ‘zi"ga asoslanadi, m asalan, o ‘qitishni 
predmet, narsa, buyum bilan umumiy tanishtirishdan, bolalarning 
uni yaxlit idrok qilishlardan boshi ash, undan keyin uning ayrim 
tomonlarini o ‘rganishga o ‘tish zarur.
Komenskiy fikricha, tarbiyaning maqsadi kishini mangulik 
dunyosiga tayyorlashdan iboratdir. Bu uch xil tarbiya orqali amalga 
oshirilishi mumkin:
1. Aqliy tarbiya.
2. Ahloqiy tarbiya.
3. Diniy tarbiya.
Bu maqsad bolaning tug‘ilganidan to 24 yoshgacha amalga 
oshadi. Bu davr ichida bola to ‘rt maktabni o ‘qib tugatishi, har 
biri 6 yil o ‘qishi kerak deb hisoblaydi.
Komenskiy ta ’limning tabiatga uyg‘unligi m ezonidan kelib 
chiqib quyidagi yosh davrlarni belgilaydi. U kishining rivojlanishida 
to ‘rt davrni ajratib ko‘satadi: go‘dakIik, bolalik, o ‘smirlik, yetuklik 
davrlari.
M azkur prinsipning mohiyati quyidagi jadvalda to ‘liq kelti- 
riladi: