О‘zbekiston respublikasi oliy ya 0 ‘rta maxsus ta’lim yazirligi

Komenskiy aytadi...
1. «Intizomsiz maktab, suvsiz tegirmondir».
2. «Yer yuzidagi har qanday kasbdan ko‘ra yuqoriroq turadigan 
juda faxrli kasb — o ‘qituvchilikdir».
3. «Sezgilar bilan idrok qilish mumkin bo‘lgan ham m a narsani 
sezgilar orqali idrok qildirish, ya’ni ko‘rib boiadigan narsalarni 
ko‘z vositasi bilan; xidlarni-xidlatish; ta ’m ni-totib ko‘rish; ushlab 
ko‘rib-sezilishi mumkin bo‘lgan narsalarni ushlatib ko‘rish vositasi 
bilan idrok qildirish kerak. Agar biron-bir predm etni bir necha 
sezgi organlari bilan idrok qilish mumkin bo ‘lsa, shu narsani 
idrok qilish uchun bir yo‘la bir necha sezgi organlarini ishga solish 
lozim» (Didaktikaning oltin qoidasi).
115

---

4. 
«Biz hamma joyda tabiat ketidan borishga qaror qildik, u 
birin-ketin o ‘z kuchlarini m a’lum qilganidek, biz ham akliy 
qobiliyatlarning izchil rivojlanish tartibini kuzatib borishimiz 
kerak» (Bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olish asosiga 
qurilgan ta’limgina tabiatga uyg‘un bo‘ladi).
Komenskiyning ayrim pedagogik g ‘oyalari mohiyati
Komenskiy bolalarning jismoniy tarbiyasiga alohida etibor 
beradi. U otalarni, xususan, onalarni o ‘z farzandlarining sog‘ligi 
to ‘g‘risida tinimsiz g‘amxo‘rlik qilishga d a’vat etadi va bolalarni 
parvarish qilish, ovqatlantirish, kiyintirish masalalari haqida 
ko'rsatm alar beradi.
Komenskiy o ‘yinni bolalar uchun zarur bo'lgan faoliyat shakli 
deb biladi. U ota-onalarga bolalarning o'yiniga halaqit bermaslikni, 
o ‘yinda o ‘zlari ham ishtirok etib, ularni to ‘g‘ri yo‘lga solishni 
tavsiya qiladi. Komenskiy bolalar o ‘yinining ta ’limiy ahamiyatini 
qayd qilar ekan, o ‘yin vaqtida aql nima bilandir band bo‘lishini 
va hatto ko‘pincha o ‘tkirlashishini ta ’kidlaydi.
Komenskiy ilk yoshlik davrlaridan boshlab bolalarni faoliyat 
ko'rsatishga intilish, rostgo'ylik, mardlik, tartiblilik, xushmuo- 
malalik, kattalarga hurmatda bo'lish fazilatlarini tarbiyalashni 
maslahat beradi.
116

---

U bolalarda mehnatga muhabbat va m ehnat qilish odatini 
tarbiyalashga ko ‘p e ’tibor beradi.
Uningcha, mehnat bolalarning kuchi etadigan va ulaming o ‘yin 
faoliyati bilan puxta bog‘langan bo‘lishi kerak. Komenskiy oqilona 
nasihatni, xatti-harakatni, mashq qildirishni, shuningdek, kattalar- 
ning ijobiy narnuna bolishini axloqiy tarbiya vositalari deb hisoblaydi.
K o‘rinib turibdiki, Komenskiy bu fikrlari bilan asosan mak- 
tabgacha tarbiya yoshidagi bolada tevarak-atrofdagi narsalar va tabiat 
hodisalarini kuzatish yo‘li orqali ular to ‘g‘risida dastlabki tasav- 
vurlarni hosil qilishni nazarda tutadi.