Ozbekiston respublikasi oliy va

3-§. Matematika o'qitish niclodikn.slniiiK boiiUqn
fanlar bilan aloqasi
M a’lumki, m atematika o ‘qitish metodikasi fani pedagogika lanming 
m a’lum bir bo‘limi bo'lib, u matematika fanini o'qitish qoiilalaiiiu 
o'rganish bilan shug'ullanadi. M atematika o'qitish metodikasi mate 
matika fanini o ‘qitish qonuniyatlarini o'rganish jarayonida pedagogika, 
mantiq, psixologiya, matematika, lingvistika va falsafa fanlari bilan 
uzviy aloqada b o ‘ladi. Boshqacha aytganda, m aktabda m atem atika 
o'qitish m uam m olari m antiq, psixologiya, pedagogika, m atem atika 
va falsafa fanlari bilan uzviy bogiiqlikda hal qilinadi. M atematika o ‘qitish 
metodikasining metodologik asosi bilish nazariyasiga asoslangandir.
M atem atika metodikasi fani matematik ta ’limning maqsadi, maz­
m uni, formasi, uslubi va uning vositalarini dars jarayoniga tatbiqiy 
qonuniyatlarini o ‘rganib keladi. M atem atika fani fizika, chizmachilik, 
kimyo va astronom iya fanlari bilan ham uzviy aloqada bo'ladi. M a­
tematika fanining boshqa fanlar bilan uzviy aloqasi quyidagi ikki yo‘l 
bilan amalga oshiriladi:
1
) m atem atika tizim ining butunligini buzm agan holda q o ‘shni 
fanlarning dasturlarini moslashtirish;
2
) boshqa fanlarda matematika qonunlarini, formulalarini teore- 
malarni o ’rganish bilan bog'liq bo'lgan m ateriallardan m atem atika 
kursida foydalanish.
Hozirgi vaqtda matematika dasturini boshqa fanlar bilan moslash­
tirish masalasi ancha muvaffaqqiyatli hal qilingan. M asalan, funksiyalar 
va ularni grafik tasvirlash haqida flzikada foydalaniladigan b a ’zi 
m a’lumotlarni o ‘quvchilar VII sinfdan boshlab o'rgana boshlaydilar. 
V III sinfda beriladigan geom etrik yasashlarga doir ko‘p bilim lar 
chizmachilik fani uchun boy material bo'ladi, chizmachilikning vazifasi 
bu bilimlarni turli chizmachilik ishlarini bajartirish yo‘li bilan puxta- 
lashdan iboratdir.
M atem atika darslarida boshqa fanlardan foydalanish masalasini 
dasturda aniq ko‘rsatish qiyin, buni o'qituvchining o'zi amalga oshiradi, 
ya’ni o‘quv materialini rejalashtirishda va darsga tayyorlanish vaqtida 
e’tiborga olishi kerak. Masalan, tenglamalarni o'rganish davrida flzik 
miqdorlar orasidagi bog'lanishlarni aks ettiradigan tenglamalarni, ya’ni 
issiqlik balansi tenglamasi, issiqlikdan chiziqli kengayish tenglamasi va 
shttnga o‘xshash tenglamalarni ham yechtirishi mumkin. Dasturning 
foiz* proporsiya va boshqa boblarini o'rganishda kim yo va fizika
9

---

masalalaridan foydalanish maqsadga muvofiq (aralashmalar, quymalar 
va shunga o'xshashlar), masalan: 
1
) 
2 0
% li eritma hosil qilish uchun 
eritiladigan moddadan 240 g suvga qancha solish kerak? 2) 5% li 400 g 
eritm ani qaynatib, 200 g ga keltirildi. Endi eritmaning o ‘tkirligi qancha 
bo'ladi?
Q o‘shni fanlarga doir materiallardan m atem atika darslarida foyda­
lanish fanlararo uzviy aloqadorlikni yanada mustahkamlaydi.