Ozbekiston respublikasi oliy va

sonli
tengsizliklar
deyiladi.
Yettinchi sinfda materiallaridagi tenglamalarni yechish jarayonida 
o'quvchilarni tengsizliklarning quyidagi asosiy xossalari bilan tanishtirish 
lozim bo'ladi.
a) tranzitivlik xossasi, agar 
a > b
va 
b > с
bo‘lsa, 
a > с
bo'ladi;
b) 
a
> 6 va 
с > d
bo'lsa, 
a
+ 
с
> 
b
+ 
d
bo'ladi;
d) 
a
> 
b
bo'lsa, 
a
+ 
m > b
+ 
m;
e) 
a > b
va 
m >
0 bo'lsa, 
am > bm;
f) 
a
> 
b
va 
m <
0 bo'lsa, 
am < bm.
Bu xossalarning hammasini sonli misollar ustida isbotsiz «chiqarish» 
mumkin, lekin ularning kelgusida (X sinfda) isbotlanishini aytib o'tish 
lozim.
Masalan «d» xossani quyidagicha ko'rsatish mumkin;
20 > 15tengsizlikning ikkila qismiga 3 tadan qo'shsak, 23 > 18 
chiqadi, agar - 3 tadan qo'shsak 17 > 12 chiqadi. Bu xossani ko'rib 
o'tgandan keyin, undan kelib chiqadigan natijaga ham to'xtalish 
mumkin. Shunga o'xshash bir necha misol ko'rib o'tiladi:
Xuddi tenglamadagi singari tengsizlikda ham son yoki ifoda 
tengsizlikning bir tomonidan ikkinchi tomoniga teskari ishora bilan 
o'tishini o'quvchilarga tushuntirish lozim bo'ladi. Yuqoridagi xossalar 
o'rgatilgandan keyin birinchi darajali bir nom a’lumli tengsizliklarni
yechish ko'rsatiladi, ya’ni yoki bunda 
a *
0. Xususiy holda 
Ax
> 8, 
5x >
10, 
2x <
6, yoki 
I x <
6, 
Ix <
21 kabi misollar orqali tarkibida 
noma’lum harf bo'lgan tengsizliklarni yechish o'rgatiladi. Bu ko'rinish-
15 + 3 > 13 
3 
3
15 > 13 -3
1 6 - 4 > 6 
+ 
4 
4 
16 > 6 + 4
236

---

dagi tengsizliklam i yechish degan so ‘z n o m a ’lum ning bu tengsizliklam i 
sonli to 'g 'ri tengsizlikka aylantiradigan qiym atlarini topish deganidir. 
4x 
>