Ozbekiston respublikasi oliy va

Nazorat savollari

1. 
   Galvanik element deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Konsentratsion element nima?
   
3. 
   Kompensatsion usulning mohiyati nimada?
   
4. 
   Nima uchun elektrod potensiallarining qiymati haroratga bog’liq bo’ladi?
   

Elektroliz
Tuz, kislota, ishqor eritmalari va suyuqlanmalari orqali doimiy elektr tokining o’tishi elektrodlarda boradigan oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari natijasida moddalarning kimyoviy hosil bo’lishi bilan bog’liq. Bu jarayon elektroliz deb ataladi.
Elektrodlarda ionlar zaryadlarini yo’qotib, neytral atomlar ko’rinishida ajraladi yoki zaryadini o’zgartirib boshqa kimyoviy birikmalarni hosil qiladi. Elektrolizda birlamchi va ikkilamchi jarayonlar farqlanadi. Birlamchi jarayon – ion zaryadining yo’qolishi, ikkilamchi jarayon – ularning elektrodlarda ajralishi.
Masalan, xlorid kislota eritmasining elektrolizida birlamchi jarayonni quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin:
H⁺ + e^ → H, Cl^  e^ → Cl
Bu holatda ikkilamchi jarayon vdorod va xlor molekulalarining hosil bo’lishi bilan boradi:
H + H → H₂, Cl + Cl → Cl₂
Birinchi marta elektroliz jarayoni Faradey tomonidan chuqur o’rganilgan bo’lib, elektrolizning birinchi va ikkinchi qonunini yaratgan. Bu qonunlar uning nomi bilan ataladi.
Birinchi qonun: Elektrodda ajraladigan moddaning miqdori elektrolitdan o’tgan elektr toki miqdori – Q ga to’g’ri proporsional bo’ladi.
Ikkinchi qonun: Turli xil moddalarning eritmalaridan bir xil miqdorda elektr toki o’tkazilsa, elektrodlarda ajralgan moddalarning miqdori ularning kimyoviy ekvivalentlariga mos bo’ladi.
Elektr toki miqdori-Q vaqtning elektrolit eritmasidan o’tgan tok kuchi bilan ko’paytmasiga teng:
Q = I ^. t
Bu yerda Q – elektr miqdori, Kl; I – tok kuchi, A; t – vaqt, sek.
Elektrolitdan o’tgan elektr miqdorining har bir kuloniga ajralayotgan moddaning aniq miqdori to’g’ri keladi.
Faradey qonunlarini aniq qonunlar tarkibiga kirganligi uchun, elektroliz mohiyati asosida tok kuchini o’lchash va shu kuchning amaliy birligi – amperni aniqlash metodi yotadi.