Ozbekiston respublikasi oliy va

B. Rast metodi bilan molyar massasini aniqlash
Moddaning molyar massasini yuqori aniqlikda o’lchash uchun krioskopik doimiysi katta bo’lgan erituvchilardan foydalansa bo’ladi. Bunda toza erituvchi va eritma muzlash harorati orasida katta farq bo’lishi kerak. Bu holda erituvchi sifatida suyuqlanish harorati 178⁰C va K = 40 bo’lgan kamfora (C₁₀H₁₆O) olinadi.
Kerakli asbob va reaktivlar: Rast metodi bo’yicha krioskopik o’lchash asbobi, 0,1-0,2⁰C bo’linmali 200 ⁰C shkalali termometr, kamfora (3-4 g), vazelin moyi, naftalin, benzoy kislota va boshqalar.
Ishning borishi.
Tajriba: Ish A tajribadagidek olib boriladi, ammo biroz farq qiladi. Bunda sovituvchi stakan (1) o’rniga vazelin moyi solingan tubi yumaloq kolba (yuqori haroratda qaynovchi boshqa rangsiz suyuqlik ham ishlatish mumkin) olinadi. Bekman termometri o’rniga esa probirkaga 0,1-0,2 ⁰C bo’linmali 200⁰C li oddiy termometr kiritiladi.
Probirka (6) ga 2,5-3 g (3-xonagacha aniqlikda o’lchanadi) kamfora solinadi. Vazelin moyini asta-sekin isitib kamfora suyuqlantiriladi, aralashtirgich bilan aralashtirib turib, haroratni kuzatib boriladi. Haroratning maksimum ko’tarilishi erituvchining kristallanish haroratiga to’g’ri keladi.
So’ngra o’qituvchidan tekshirilayotgan moddadan oz miqdorda olinadi. Olingan modda A tajribadagidek probirka (6) ga solinadi va eritiladi, eritmaning qotish harorati aniqlanadi. Olingan natijalar jadvalga yoziladi. Formula (3) bo’yicha moddaning molyar massasi hisoblab topiladi.

C. Elektrolitik dissotsilanish darajasini aniqlash

Agar eritilgan modda elektrolit bo’lsa, unda eritmadagi zarrachalar soni modda molekulalari soniga teng bo’lmay, balki molekulalarning ionlarga parchalanishi natijasida molekulalar soniga nisbatan ko’p bo’ladi. Shunga ko’ra, eritmada zarrachalarning umumiy konsentratsiyasi ortadi, bunda  t ham o’zgaradi, (3) formula bo’yicha hisoblanadigan molyar massa kattaligi moddaning haqiqiy molyar massasiga to’g’ri kelmaydi. Bundan ya’ni (3) formula bilan faqat molekulalari eritilganda ionlarga parchanmaydigan, ya’ni noelektrolit moddaning haqiqiy mol massasini hisoblab topish mumkinligi kelib chiqadi.
Elektrolit eritmalaridagi molyar massani krioskopik metod bilan aniqlash haqiqiy molyar massani emas, balki undan kichik kattalik M₁ aniqlashga olib keladi. Agar eritmada n molekula elektrolit bo’lsa va uning elektrolitik dissosilanish darajasi  ga teng bo’lsa, unda ionlarga parchalangan molekulalar soni (n ^. ), bo’ladi, dissotsilanmagan molekulalar soni esa quyidagicha:
n –  n = n (1 – ) (4)
Agar har bir molekula 2 ta ionga parchalansa, barcha zarrachalar soni (molekula va ionlar):
n(1-) +2n = n(1+) bo’ladi.
Erigan modaning umumiy massasi aniq bo’lganligi uchun, hosil bo’lgan n ning haqiqiy molyar massa M ga ko’paytmasi (1+)n ning taxminiy molyar massa M₁ bilan ko’paytmasiga teng bo’lishi kerak:
nM = (1+)n M₁ n ni qisqartirib, qavslar ochilsa: M = M₁ + M₁ (5) olinadi.
Bundan  = (M – M₁) / M₁ (6) hosil bo’ladi.
Bu formula bo’yicha elektrolitning dissosiyalanish darajasini aniqlab topish mumkin.
Ishning maqsadi. Elektrolitning elektrolitik dissotsilanish darajasini aniqlash.
Ishning borishi.