O‘zbekiston respublikasi oliy va

 

---

187 
1-ilova (16.1.) 
Mutaxassis (ekspert) uchun mo‗ljallangan savollar: 
1. 
Ishchi kuchiga talab bilan ish xaqi o‗rtasidagi bog‗liqlikni tushuntirib 
bering. 
2. 
Ish xaqi o‗sishining dam olish vaqti bilan ishlash vaqti o‗rtasidagi nisbatga 
ta‘sirini izoxlang 
3. 
Mehnat bozorida monopsoniya bo‗lgan holni qanday tushunasiz? 
4. 
Minimal ish xaqini o‗rnatishdan maqsad nimada? 
5. 
Monopolistik mehnat bozori deganda nimani tushunasiz? 
6. 
Mehnat bozorida ikki tomonlama monopoliya mavjud bo‗lishi mumkinmi?. 
7. 
Ish xaqini tabaqalashtishdan maqsad. 
1-Slayd 
Chekli mehnat daromadliligi grafigi 
Raqobatlashgan mehnat bozorida mehnat narxining uning miqdoriga 
bog‗liqligi. 
2-Slayd 
Харажат 
I 
II 
L
L
MP
P
MRP


L
L
MP
MR
MRP


Иш вақти 
(соатларда) 
Меҳнат 
нархи, W 
L(меҳнат миқдори) 
*
e
W
0
*
e
L  
S
L
=MRC 
E 
MRP
L
=D 

---

188 
Ishchi kuchiga talab bilan ish haqi o‗rtasidagi bog‗liqlik. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tarmoq mehnat bozori. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ish vaqti va dam olish o‗rtasidagi bog‗liqlik 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-Slayd 
Naflik funksiyasini maksimallashtirish 
1
L
S  
W 
W
1
0
L
S  
W
0
L
L
MRP
D

W
2
L 
L
2
L
0
L
1
S
TL
=

(MRC)
i
 
W 
E 
D
TL
=

(MRP)
i
 
W
e
L
e
L 
Даромад, 
сўм 
Бир суткадаги иш 
вақти,
соат-кун 
М 
N 
0 
24 

---

189 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O‗rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0t
0
, 0t
1
, 
 0t
2
 lar bo‗sh vaqt, t
0
N, t
1
N va t
1
N lar ish vaqti. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-Slayd 
Sof monopol mehnat bozorida monopolistning ish haqiga va 
bandlikka ta‘siri. 
M 
W 
M
1
E
1
A 
R
1
U
1
E
0
R
0
E
2
R
2
U
2
t
2
t
1
t
0
B 
N 
Даромад, 
сўм 
M
R
E
U
3
E
2
U
2
 
U
1
 
Умумий вақт, 
соат-кун 
N
0 
24 
t
E


---

190 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Har xil ish sharoitidagi ish haqi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-ilova (16.1.) 
Nazorat savollari va vazifalari: 
Ishlab chiqarish omillari bozorini izohlab bering. 
Raqobatlashgan mehnat bozor muvozanati qanday o‗rnatiladi? 
W 
S
L
M 
W
M
E 
W
e
D
L
N 
A 
L 
0 
L
e
L
M
W 
W
N
W
M
W
e
MRC
L
L 
0 
S
L
L
e
D
L
MR 
N 
L
M
E
0
E 
M 
L
N
Иш хақи, W, 
сўм/соат 
S
2
 
S
1
 
W
2
W
1
S
L
=MRP
L
 
L 
L
1
L
2

---

191 
Firma foydasini maksimallashtirish uchun ishchi kuchini yollashni qanday shart 
bajarilgunga qadar davom ettiradi? 
Mehnat qilish va dam olish o‗rtasidagi bog‗liqlikni izohlab bering. 
Mehnat bozoriga kasaba uyushmasi qanday ta‘sir ko‗rsatadi va uning oqibatlarini 
izohlang. 
 
Nazorat savollari asosida jadvalni to‗ldiring! 
 
Savollar
Javoblar
Mehnat bozori – 
 
 
Mehnat bozorida monopsoniya –
 
 
Minimal ish xaqi – 
 
Iqtisodiy renta – 
 
 
Ish xaqi stavkasi –
 
 
 
 
16.2 Seminarni o‗qitish texnologiyasi 
Fakultet: «Bank va moliya 
xizmatlari». «Servis va 
turizm», «Iqtisodiyot va 
menejument» SamISI.
Kafedra: ―Kasb-xunar 
ta`limi‖ SamISI.
 
O‗quv predmeti: 
Mikroiqtisodiyot 
Mavzu raqami:
16-Mavzu 
Soatlar xajmi:
soat 
Talabalar soni: 25 tagacha 
O‗T muallifi:
. Shakarov A.B.,
O‗qituvchi: : 
Shakarov A.B.,
O‗quv mashg‗uloti shakli: 
Bilimlarni mustahkamlash va chuqurlashtirish 
Seminar mashg‗uloti 
tuzilishining rejasi:

Mehnat 
munosabatlari 
va 
mehnat 
resurslaridan foydalanish ko‗rsatkichlari. 

Ish xaqi. 

Mehnat 
bozori, 
mehnat 
taklifi 
va 
mehnatga bo‗lgan talab. 

Raqobatlashgan, 
monopolistik 
va 
monopsonik mehnat bozorlari. 
O‗quv mashg‗ulotining 
maqsadi: 
Mehnat bozori va uning xususiyatlari, amal 
qilish mexanizmi hamda mehnat va dam olish 
o‗rtasidagi bog‗liqlik to‗g‗risidagi bilimlarni 
mustaxkamlash.

---

192 
Pedagogik vazifalar: 

Nazariy olingan bilimlarni 
amaliyotga 
tadbiq 
etish 
yo‗llarini o‗rgatish; 

Mehnat bozorida talab va 
taklif tahlilini yoritish; 

Grafiklar orqali mehnat 
qilish va dam olish o‗rtasidagi 
bog‗liqlikni ko‗rsatish; 

Daromadning oshib borishi 
natijasida dam olishning ham 
qimmatini 
oshib 
borishini 
izoxlash; 

Mehnat 
bozorida 
monopsoniya bo‗lganda, ish 
xaqi stavkasi va ishchi kuchi 
sonining pasayib ketishini 
ko‗rsatib berish; 

Minimal 
ish 
xaqi 
va 
talabning 
shakllanishi 
o‗rtasidagi 
uzviylikni 
tushuntirish; 

Ish 
xaqi 
stavkalarining 
tabaqalanishi 
mohiyatini 
asoslab berish; 

Taklif xajmi chegaralangan 
resurslarga to‗lanadigan xaq 
to‗g‗risidagi 
bilimlarni 
shakllantirish. 
O‗quv faoliyatining natijalari: 

Amaliy misollarni nazariy olingan bilimlar 
bilan mustaxkamlashni o‗rganadilar; 

Mehnat bozori borasida tushunchalar hosil 
bo‗ladi; 

Chizma orqali dam olish va mehnat qilish 
o‗rtasidagi o‗zaro bog‗liqlikni ilg‗ab oliadilar ; 

Daromad va dam olish o‗rtasida to‗g‗ri 
proporsionallik mavjudligini tushunib yetadilar; 

Monopsoniya bo‗lgan holda ish xaqi va 
ishchi kuchining nima uchun pasayib ketishi 
xaqidagi tushunchalari mustaxkamlanadi; 

Minimal ish xaqini o‗rnatilishi oqibatida 
vujudga kelishi mumkin bo‗lgan holatlarni 
tushunib yetadilar;

Ish xaqi stavkalarining tabaqalanishi va 
undan kutilayotgan maqsad borasida fikrlar 
xilma-xilligiga ega bo‗ladilar; 

Iqtisodiy 
renta 
to‗g‗risida 
egallagan 
bilimlari shakllantiriladi; 
O‗qitish vositasi: 
Ma‘ruza matni, format qog‗ozlari, markerlar, 
skotch, o‗quv tarqatma materiallar,
O‗qitish metodi va shakli: 

Aqliy hujum, suhbat, mashq bajarish, savol-
javob; 

Jamoaviy, juftliklarda va guruhlarda ishlash. 
O‗qitish shartlari: 
Guruxiy ishlash uchun texnik jixozlangan 
auditoriya. 
Monitoring va baxolash: 
Nazorat savollari, savol-javob, reyting tizimi 
asosida baholash 
―Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish‖ mavzuida 
tayyorlangan seminar mashg‗ulotining texnologik kartasi. 
Bosqichlar 
O‗qituvchi faoliyatining mazmuni 
Talaba faoliyatining 
mazmuni 
Tayyorgarlik Qo‗shimcha 
o‗quv 
materialini 
tayyorlaydi Guruhlarda ishlash uchun 
Eshitadi, zarur 
ma‘lumotlarni yozib oladi. 

---

193 
bosqichi 
topshiriqlarni 
ishlab 
chiqadi. 
Guruhdan bir talabani tanlaydi va 
o‗qituvchi vazifasini bajarishini aytib, 
mashg‗ulotni 
o‗tkazish 
yo‗l-
yo‗riqlarini o‗rgatadi. 
I. Kirish 
bosqichi 
(5daqiqa) 
Mashg‗ulotni talaba o‗tkazadi. 
1.1.Mavzuning nomi, maqsadi va 
rejalashtirilgan natijalarini eslatadi. 
1.2.Guruhlar 
faoliyatini 
baholash 
mezonlarini e‘lon qiladi (1-ilova). 
1.3.Seminar mashg‗uloti noan‘anaviy 
tarzda o‗tilishini, ya‘ni guruh talabasi 
o‗qituvchi 
sifatida 
mashg‗ulotni 
o‗tkazishini aytadi. 
Tinglaydilar.
II. Asosiy 
bosqich 
(65 daqiqa) 
2.1.Talabalar bilimlarini faollashtirish 
maqsadida aqliy hujum metodidan 
foydalanib, quyidagi savolni beradi: 
- 
Monopolistik 
mehnat 
bozori 
deganda nimani tushunasiz? 
Javoblar 2-3 so‗zdan ko‗p bo‗lmasligi 
kerakligini eslatadi. Talabalardan biri 
javoblarni doskaga yozib boradi. 
Javoblarni tahlil qiladi, to‗ldiradi, 
tuzatishlar kiritadi. 
Paradokslar 
usuli 
bo‗yicha 
ma‘ruzusida 
qarama-qashilik 
vaziyatini 
yuzaga 
chiqaradi. 
Paradokslar usulini tushuntiradi (2-
ilova). 
2.2.Talabalarni uchta kichik guruhga 
bo‗ladi va ularga topshiriq beradi. (3-
ilova). 
Topshiriqni 
bajarish 
yo‗lini 
tushuntiradi. 
Guruhlarda 
faoliyatni 
tashkillashtirishga yordam beradi. 
Guruhlar ishini kuzatadi, ularga yo‗l-
yo‗riq ko‗rsatadi, maslahatlar beradi. 
2.4. Taqdimot boshlanishini e‘lon 
qiladi. Yo‗naltiruvchi, maslahatchi 
sifatida ishtirok etadi. Javoblarni 
aniqlashtiradi, to‗ldiradi, izoh beradi 
va tuzatishlar kiritadi. 
Berilgan 
savolga 
javob 
beradilar. 
Javoblarni 
hamkorlikda 
muhokama qilishadi. 
Uchta guruhga bo‗lina-
dilar. 
Faoliyatni 
boshlaydilar. 
Fikr 
almashadi, 
mulohaza 
yuritadi. 
Topshiriq 
tasvirlangan 
tarqatma 
materialni 
birgalikda 
to‗ldira-dilar. Taqdimotga 
tayyorlaydilar. 
Tayyor ishlarini doskaga 
iladilar. Har bir guruhdan 
bitadan ishtirokchi chihib 
o‗z ishini taqdim etadi. 
Javoblarini 
asoslaydi. 
Berilgan savollarga javob 
beradilar. 
III. Yakuniy 
bosqich 
(10 daqiqa) 
3.1. 
Mavzuni 
umumlashtiradi, 
umumiy xulosalar qiladi, yakun 
yasaydi. 
Talabalar 
diqqatini 
mavzuning 
asosiy 
tomonlariga 
qaratadi. 
3.2. Amalga oshirilgan faoliyatning 
Eshitadilar.

---

194 
kelajakda kasbiy faoliyatlari uchun 
zarurligini qayd qiladi. 
3.3. Mustaqil ishlashlari uchun vazifa 
beradi: (1) nazorat topshiriqlariga 
yozma javob berish (5-ilova); (2) 
Savol bo‗yicha T-sxemani to‗ldirish 
(6-ilova). 
Vazifani yozib oladilar.