O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

Nazorat savollari

1. Maktabgacha oligofrenopedagogika nimalarni o‘rganadi?

2. Maktabgacha oligofrenopedagogika qaysi fanlarga tayanadi?

3. Maktabgacha oligofrenopedagogika qanday metodlardan foyy dalanadi?

Tayanch tushunchalar

Ta’lim – bolalarni bilim va ko‘nikmalar bilan qurollantirish. Onn giga va xulqiga ta’sir etish, bilish faoliyatini rivojlantirish.

Tarbiya – bolalarga ilmiy bilimlar tizimini singdirish va buning natijasida har tomonlama shakllangan kishini tarbiyalash.

Korreksiya – tuzatish, yaxshilash degan ma’noni anglatadi. Nuqq sonli bolalarning psixik va jismoniy taraqqiyotidagi kamchiliklarni pedagogik usul va chora-tadbirlar yordamida qisman yoki butunlay yo‘qotish.


moqlarning ishlashi qiyinchiliklar tug‘diradi. Masalan: botinn ka ipini bog‘lash, tugma qadash, lentalarni bog‘lash va h.k. Ko‘pchilik bolalar umrlarining oxirigacha nazoratda yoki yorr damga muhtoj, diqqatlari zaif bo‘lib qolishlari mumkin.

Ular jarayonlarga qiyinchilik bilan jalb qilinadilar va ko‘p hollarda chalg‘ib ketadilar. E’tiborning sustligi olddagi maqsadd ga erishishga yo‘l qo‘ymaydi. Shuning uchun har xil o‘yinlarda ham betoqatlik tufayli qatnasha olmaydilar.

Aqli zaif bolalarda tasavvur qilish qobiliyati sust bo‘ladi. Xotira va eslash, qabul qilish xususiyatlari yaxshi rivojlanmagan bo‘ladi.

Bu toifadagi bolalarning ayrimlari mexanik xotira hisoo biga maktab dasturini, ya’ni o‘qishni, yozishni, hisoblashni o‘zlashtiradilar. Egallagan ko‘nikmalarini qiyinchilik bilan tadd biq etadilar. Lekin, shu bilan birga, harakatchan, muloqotga loyiq, atrof-muhitdagilar bilan muomala qila oladilar, ijtimoiy mehnat bilan shug‘ullanishlari mumkin.

Bunday inson(variabel)lar testdan o‘tganda, yuqori ko‘rsatt kichlarni namoyon qiladilar. Boshqa sharoitlarda ba’zilar oddo iy muomalaga kirisha oladilar, ba’zilari esa faqat elementar muomala-muloqotga, ya’ni eb-ichish, kiyinish, himoyalanish ma’nosidagina vosita sifatida so‘zlashadilar. Ba’zilarida nutq umuman rivojlanmagan bo‘lib, mimika, jestlar orqali muu omalaga kirishadilar.

Yosh bolalarning rivojlanishida oqsash bo‘lib, hayotga moo slashish uchun tarbiyaviy tadbirlar va tibbiy aralashuvlardan foydalanish shart bo‘lib qoladi. Ayrim bunday bolalar mehrii bon, ayrimlari agressiv, yana birlari qaysar, yolg‘onshi, dangasa bo‘lib oladilar.

Ko‘pshilik bolalarda axloq normalariga to‘g‘ri kelmagan hodisalarga moyillik tug‘ilganida, ulardan impulsiv harakatlarni kutish mumkin.

Ba’zi bir bolalarda epilepsik tashlab yuborish hodisalari uchrayy di. Bu parez va paralich holatlariga ham olib kelishi mumkin.

Aqli zaiflik odatda qo‘l-oyoq barmoqlari, bosh, teri, tishlar, ko‘z, quloq, ichki organlar rivojlanishida patologiyaga olib keli-

18

19
Qiyinchilik bilan qadriyatlar, estetik hissiyotlar shakllanadi. Olgisi kelgan narsadan mahrum bo‘lgan paytda, o‘zini tiyoll maslik hissi paydo bo‘ladi. Kayfiyati odatda muntazam ravv ishda bir xil emas.

Aqli zaif bolalarda intilish, ehtiroslarni jilovlash, qaysarlik, shaxsiy motivlar rivojlanmagan bo‘ladi. Harakatlari passiv, tez xulosa chiqara olmaydilar, noo‘rin xatti-harakatlari bilan haa yotga moslashishlari qiyinlashadi. Ko‘p hollarda bunday bolalar o‘z-o‘ziga xizmat qila oladilar, o‘zlari ovqatlanadilar, yuvinibb kiyinadilar, hojatxonaga bora oladilar. Hatto uy-ro‘zg‘or ishlarr ida ham qatnashadilar, (garshi juda sekin harakat qilsalar ham).

Ularning hayotga moslashuvi qiyin bo‘lgani uchun jaa moatchilikdan ajralib turadilar. Psixomotor etishmovchiligi harakatlarning sustligiga olib keladi. Ko‘pincha maktab dass turini bajarishda bu yaqqol ko‘zga ko‘rinib, o‘qish, yozishda qiyinchiliklarga uchraydi. Ko‘p hollarda engil aqli zaif insonlar mehnatga jalb qilinadilar, ularga ko‘p qiyin bo‘lmagan vazifaa lar yuklatiladi.