О‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

O‘tish  davrining:  “klassik”,  “inqilobiy”,  “evolYutsion”(gradualizm)  yo‘llari.  Bugungacha 

demokratik  tamoyillar  asosida  rivojlanayotgan  mamlakatlarning  unga  o‘tish  tajribalariga  asoslanib, 

o‘tishning asosiy uchta yo‘li, yoki «modeli» shakllanganligini ta’kidlash mumkin. 

- birinchisi klassik  yo‘l  hisoblanadi. Uning asosiy  xususiyati shundaki,  u uzoq  tarixiy bosqichda 

amalga oshadi va o‘tish davrida siyosiy sohada qancha bo‘xronlar sodir bo‘lishiga qaramasdan asosiy 

o‘tishning  islohotlari  iqtisodiy  sohada  amalga  oshirila  boshlanadi,  bu  sohadagi  asosiy  tadbir  xususiy 

                                                           

1

 Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти. Қирғизбоев таҳрири остида.Ўқув қўлланма. 

Т.Наврўз нашриёти.2014 йил. –Б.82. 

 

 

---

 

17 

mulkchilikni  qaror  toptirish  hisoblanadi.  Xuddi  anaShutadbirning  muvaffaqiyatli  amalga  oshirilishi 

mamlakat hayotining barcha sohalarini, xususan ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy-madaniy sohalarida  xam 

islohotlarning amalga oshirilishiga imkon yaratadi. 

O‘tish  davrining  klassik  yo‘lidagi  bunday  jarayonning  harakterli  tomoni  shundaki,  iqtisodiy 

sohada  xususiy  mulkchilikning  rivojlanishidan  aholining  aksariyat  ko‘pchilik  qismi  rozi  bo‘lmaydi. 

Chunki  asosiy moddiy boylik bir qism odamlar  qo‘lida to‘planadi,  boshqalar esa ularga qaram  bo‘lib 

qoladilar,  oqibatda  mamlakatda  katta  bo‘xronlar,  xatto  fuqarolar  urushlari  sodir  bo‘lishi  mumkin.  Bu 

jarayon  mulk  egalarining  aholi  faravonligini  tahminlash  tomon  qiladigan  Harakatlari  o‘zining 

samarasini beraboshlaganicha davom etadi. 

O‘tish  davrining  klassik  yo‘lning  boshlanishi  kapitalistik  munosabatlarning  Yuqori  bosqichi 

uning iqtisodiyotda islohotlar o‘tkazmasdan taraqqiy qilishga imkoniyat etmay qolish oqibatida Yuzaga 

keladi. 

Bu  yo‘lning  klassik  (an’anaviy)  yo‘l  deyilishiga  sabab  shuki  mamlakatlarning  demokratik 

jamiyatga  o‘tishi  dastlab  xuddi  ana  Shuko‘rinishda  namoyon  bo‘ladi  va  butun  Yuksak  taraqqiyotga 

erishgan mamlakatlarning aksariyati ana Shuyo‘ldan bordilar. 

Klassik yo‘l muammolarining ko‘pligi, ularni hal qilishning murakkabligi aholining bu jaaryonga 

«ko‘nikib»  borishi  kabi  masalalar  bilan  bog‘liq  bo‘lganligi  uchun  xam  Evropa  mamlakatlarida  2-2,5 

asrgacha davom etdi. Ana Shumuxlat ichida mamlakatlarda iqtisodiy sohadagi Yutuqlarning zaminida 

demokratik qadriyatlar xam shakllanadi va ularda bugungi kunda fuqarolik jamiyatini takomillashtirish 

jarayonlari davom etmoqda. 

- Demokratik  jamiyatga  o‘tishning  ikkinchisi  inqilobiy  yo‘l  hisoblanadi.  Uning  harakterli 

xususiyati  shundaki,  davlatlarda  vujudga  keltirilgan  katta  iqtisodiy  saloxiyat  aksariyat  ko‘pchilik 

aholining  turmush  tarzi  nisbatan  Yuqori  bo‘lganligiga  asoslanib  dastlab  mamlakat  siyosiy  hayotida 

keskin  o‘zgarishlar  amalga  oshiriladi.  YAoni  amaldagi  hokimiyat  shakli  barbod  bo‘ladi  va  uning 

o`rniga  yangi,  demokratik  jarayonlarni  rivojlantirishga  moyil  bo‘lgan  hokimiyat  shakli  va  uning 

infrastrukturasi  vujudga  keladi.  Ular  o‘z  navbatida  iqtisodiy  hayotda  keskin  islohotlar  o‘tkazadilar, 

xususan amaldagi milliy valuta bekor qilinadi (sindiriladi). Aholining qo‘lidagi pul mablag‘lar xam o‘z 

qiymatini  yo‘qotadi  va  mamlakat  siyosiy  hayotida  bo‘lgani  kabi  iqtisodiy  hayotda  xam  demokratik 

jarayonlarning rivojlanishi sodir bo‘ladi. Inqilobiy yo‘l uchun zarur bo‘lgan asosiy omillar qatorida: