|
davlatdan – kuchli fuqarolik jamiyati sari” tamoyilni amalda to’liq tatbiq etishning aniq va ravshan
qirralarini belgilab berdi.
Birinchi Prezidentimiz I.Karimov ta’kidlaganidek, “Faqatgina biz tanlagai bosqichma-bosqich,
tadrijiy rivojlanish yo’li xalqimiz ko’zlagan ezgu niyatlarga erishishga, zamonaviy demokratik
talablarga javob beradigan davlat, inson manfaatlari, huquq va erkinliklari eng oliy qadriyat bo’lgan,
qonun ustuvorligini ta’minlaydigan jamiyat barpo etishga olib kelishi muqarrar”
1
.
Fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishi bo’yicha qo’yidagi xulosalar chiqarish
mumkin:
- fuqarolik jamiyatining shakillanishi uzoq davom etib kelayotgan murakkab tarixiy
jarayondir.Fuqarolik jamiyatining ba’zi bir unsurlari qadimgi Yunoniston va Rimda namoyon bo’lgan
vaqtdanboshlab Yangi davrda shakllanish elementlari va xozirgi kunda bir butun tizim sifatida paydo
bo’lishi.
- fuqarolik jamiyati g’oyasi insoniyatning antik davrdan beri davom etib kelayotgan tafakkuri
maxsulidir. Avesto manbalarida, Qadimgi yunon faylasuflari fikrlarida, O’rta asr mutafakkirlarining
qarashlarida, Uyg’onish va Reformasiya davri g’oyalari va bugun XXI asr jahon xamjamiyati tomonidan
umuminsoniy ijtimoiy madaniy qadriyatlar sifatida e’tirof etilishi. Har qanday fan, o’z mohiyatiga ko’ra
umumbashariydir. Dunyoning barcha xalqlari katta-kichikligidan qat’iy nazar uning rivojiga turli xil
darajada hissalarni qo’shgan.Shu nuqtai nazardan fuqarolik jamiyatining shakillanishi va rivojlanishi
to’g’risidagi g’oyalar qarashlarni bir yoqlama bo’rttirish yoki kamsitish xato yondashuvdir.
- fuqarolik jamiyatining xususiyatlari, belgilari,tamoyillari har qanday ijtimoiy tizimda mavjud,
biroq ularning rivojlanish darajasi turli xil bo’lishi mumkin.
- fuqarolik jamiyatining shakllanish jarayonlari xolati ijtimoiy hayotning va davlat hokimiyati
boshqaruvining demokratlashib borishi bilan birgalikda kechadi.
- fuqarolik jamiyatining shakillanishi huquqiy davlatchilikning shakillanish jarayoni bilan
takomillashib boradi.
- har bir davlatda fuqarolik jamiyatining rivojlanishi va shakillanishi o’ziga xos mental
xususiyatlarga bog’liq holda tadrijiy rivojlanish modellari asosida amalga oshiriladi.
- hozirgi dunyoda biron bir mamlakat fuqarolik jamiyat qurishning etuklik bosqichiga erishmagan va
bu uzuluksiz davom etadigan jarayondir.
Demokratik taraqqiyot yo‘lidan borayogan har bir mamlakatda demokratiyaning reallikka
aylanishi uchun mahlum vaqt zarur bo‘ladi. Ana shu oraliq vaqt “o‘tish davri” deb ataladi. Ammo u
mustaqil mavzu sifatida kam o‘rganilgan. Qolaversa, mazkur mavzuning mohiyatini ochib berishda turli
ziddiyatli fikrlar ham mavjud. Demokratik taraqqiyot yo‘lidan borayotgan O‘zbekiston uchun ham o‘tish
davri mavzusini o‘rganish bugungi kunda zaruriyatga aylanmoqda. O‘tish davri barcha mustaqillikka
erishgan davlatlarning Yuksak taraqqiyotiga erishish jarayonidagi o`ziga xos oraliq muhlat hisoblanadi.
U har qanday davlat uchun umumiy qonuniyatdir. Chunki, davlatlar vujudga kelishi bilanoq, birdaniga
Yuksak taraqqiyot darajasiga ko‘tarila olmaydi, balki har bir davlat, eng avvalo shakllanadi va mahlum
tarixiy taraqqiyot bosqichlarini o‘z boshidan o‘tkazadi. Ana Shubosqichma-bosqich o‘tish jarayoni juda
1
Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш — энг олий саодатдир. -Т.:
Ўзбекистон. 2015. -Б.126.
16
murakkab jarayon bo‘lib, bu bosqichlarni har bir mamlakat o`ziga xos tarzda bosib o‘tadi. “O‘tish davri
iqtisodiyotini amal qilish jarayoni ikkita qonuniyatga bog‘liq: 1) takror ishlab chiqarish o‘zgarishlarga
moyilligining kamligi (enersiyaviyligi); 2)yangi shakllar va munosabatlarning ko‘proq intensiv
rivojlanishi”
1
Hozirgi kunda 160 dan ortiq mamlakat demokratik taraqqiyot yo‘lidan bormoqda. Ammo bu
mamlakatlarda demokratik taraqqiyot jarayonlari turlicha bo‘lib, bu jarayonlar har bir mamlakat uchun
o`ziga xos xususiyatga ega.
O‘tish davri mamlakatlar taraqqiyotining bir ijtimoiy iqtisodiy bosqichdan ikkinchisiga o‘tish
umumiy qonuniyati bo‘lishi bilan birga anaShubosqichlarga o‘tish jarayoni xam turlicha namoyon
bo‘ladi. Ulardagi asosiy umumiylik eskining taraqqiyot extityojlariga javob berolmaganligi oqibatida,
yangi bosqichga o‘tish zaruriyatini keltirib chiqarish bilan bog‘liq. Shumahnoda o‘tish davridagi bosh
yo‘nalish «orqaga qaytish» emas, balki «oldinga» Yurish, pastdan Yuqoriga ko‘tarilish yoki oldingi
darajaga qaraganda taraqkiy qilish tomon ko‘tarilish hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyotiga o`tish yo`llari umumiylik va o`ziga xoslik. O‘tish davri uchun barcha
mamlakatlarga xos umumiy qonuniyatlar ham mavjud. Ular:
1.
Siyosiy hokimiyatni o‘zgartirish;
2.
Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish;
3.
Yangi tafakkur va turmush tarzini shakllantirish.
Shuningdek, o‘tish davrining boshlanishiga asosiy turtki yoki manba bo‘lib xizmat qiladigan
omillar ham mavjud. Ular:
birinchidan, jamiyat miqyosida demokratik o‘zgarishlar uchun tahsirli xohish va irodaning mavjud
bo‘lishi;
ikkinchidan, jamiyat ahzolari asosiy ko‘pchiligining o‘zgarish-lar jarayoniga tayyorgarligi;
uchinchidan, jamiyat ahzolarining demokratik o‘zgarishlar zarurligi masalasida yakdilligi, yahni
demokratik konsolidatsiya darajasining ko‘tarilib borishi hamda demokratiyaga o‘tish davri vazifalari va
muammolarini hal qilishga layoqatlilikning kuchayib borishi.
Uning har bir davlat uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlarining mavjudligi. Demokratik tamoyillar
asosiga qurilgan jamiyatga o‘tish bir qator o`ziga xos xususiyatlar bilan farqlanadi. Birinchidan, ayrim
mamlakatlarda demokratik jarayonlar kapitalizm tuzumining ichida shakllanadi va bu uning xalq uchun
faravon hayotni tahminlash yo‘lidagi faoliyatida namoyon bo‘ldi. To‘g‘ri bu jarayon xam silliq amalga
oshmaydi, o‘ta murakkab kechdi, juda katta talofatlarni o‘z boshidan kechirdi. Xuddi anaShumurakkab
muammolarni hal qilishda to‘g‘ri yo‘lni tanlashdagi ya`ni jamiyat taraqqiyotini xalq manfaatlariga
qaratilganligi kapitalizmni «xalq kapitalizmi»gacha, uning faravonligi to‘la ma’nodagi huquqlari va
erkinliklarini ta’minlovchi jamiyatga aylanishiga olib keldi. Ikkinchidan, ayrim mamlakatlarda hali
kapitalizm to‘la ma’nodagi jamiyat sifatida o‘z imkoniyatlarini Yuzaga chiqarib ulgurmasdan kuch
ishlatish yo‘li bilan g‘ayri ilmiy, soxta «xalq farovonligini ta’minlovchi» kommunistik jamiyatga o‘tish
yo‘lidan borildi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
