O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

M. Inson a’zolari yoki to‘qimalarini ajratib olish 
(Jinoyat kodeksining 133-moddasi) 
 
O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga ko‘ra, inson a’zolari yoki to‘qimalari oldi-sotdi predmeti bo‘lishi 
mumkin emas.  
Retsiрiyentlarga a’zolar va  to‘qimalarni ko‘chirib o‘tkazish bilan bog‘liq operatsiyalar tibbiy xulosalarga 
asoslanib  amalga  oshiriladi.  Inson  a’zolari  yoki  to‘qimalarni  ajratib  olish  va  uning  tayyorlanishiga  faqat 
sog‘liqni saqlash muassasalaridagina ruxsat etiladi.  
Ushbu  jinoyatning  obyekti  odob-axloq  hisoblanadi.  Obyektiv  tomondan  jinoyat  shaxs  tirikligida  uning 
roziligini olmasdan turib yoki o‘lganidan keyin yaqin qarindoshlarining roziligisiz, ilmiy yoxud ta’lim ishlari 
uchun ko‘chirib o‘tkazish yoki buzilmaydigan holda saqlash (konservatsiya) maqsadida murdaning a’zolari 
yoki to‘qimalarini ajratib olishda ifodalanadi.  
A’zolar yoki to‘qimalarni o‘lgan odam tirikligi vaqtida yoxud uning yaqin qarindoshlari shaxs o‘lganidan 
so‘ng  uning  a’zolari  yoki  to‘qimalari  ma’lum  maqsadlar  uchun  ajratib  olishga  rozi  emasliklarini  ma’lum 
qilgan  bo‘lsalar,  murdaning  a’zolari  yoki  to‘qimalari  ajratib  olinishiga  yo‘l  qo‘yilmaydi.  Mutaxassis 
shifokorlar  konsiliumi  tomonidan  qayd  etilgan  o‘lim  faktining  shubhasiz  isbotlari  mavjud  bo‘lsa,  ko‘chirib 
o‘tkazish uchun murdaning a’zolari yoki to‘qimalarini ajratib olish mumkin.  
Murda  a’zolari  yoki  to‘qimalarini  ajratib  olish  sog‘liqni  saqlash  muassasasi  bosh  shifokorining  ruxsati 
bilan amalga oshiriladi.  Sud-tibbiy ekspertizasini o‘tkazish talab qilingan hollarda murdaning a’zolari yoki 
to‘qimalarini ajratib olishga ruxsat, prokuror ogoh etilib, sud-tibbiy eksperti tomonidan berilishi lozim.  
Odam  o‘ldirish  murdaning  a’zolari  yoki  to‘qimalarini  ko‘chirib  o‘tkazish  maqsadida  sodir  etilganligi 
aniqlansa,  aybdorning  qilmishi  Jinoyat  kodeksining  97-moddasi,  2-qismi,  «n»  bandi  hamda  Jinoyat 
kodeksining  25  va  133-moddalari  bilan  yoxud  agar  ko‘chirib  o‘tkazish  uchun  a’zolarni  yoki  to‘qimalarni 
ajratib  olish  ro‘y  bergan  bo‘lsa,  Jinoyat  kodeksining  97-moddasi,  2-qismi,  «n»  bandi  va  133-modda  bilan 
kvalifikatsiya  qilinishi  lozim.    Ko‘chirib  o‘tkazilgani  yoki  o‘tkazilmagani,  saqlab  qo‘yilgani  yoki  saqlab 
qo‘yilmaganidan  qat’iy  nazar,  odamning  a’zolari  yoki  to‘qimalari  ajratib  olingan  paytdan  boshlab  jinoyat 
tugallangan, hisoblanadi.  
Subyektiv  tomondan  jinoyat  qasddan  sodir  etiladi.  Jinoyatning  sodir  etish  motivlari  aybdorni  Jinoyat 
kodeksining  133-moddasi,  1-qismi  bilan  javobgarlikka  tortish  uchun  ahamiyat  kasb  etmaydi.  Mazkur 
jinoyatning  subyekti  16  yoshga  to‘lgan  shaxslar  bo‘lishi  mumkin,  odatda  ular  tibbiy  ixtisoslikka  ega 
bo‘ladilar.  

---

O‘sha harakatlar tamagirlik yoki boshqa past niyatlarda, takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan sodir 
etilgan  bo‘lsa,  qilmish  ushbu  moddaning  2-qismi  bilan  kvalifikatsiya  qilinadi.  Тamagirlik  niyati  deganda, 
moddiy manfaat ko‘rishga, boylik orttirishga, yaxshi haq to‘lanadigan lavozimni egallashga, uy-joy olishga 
intilish va h.k. tushuniladi.  
Тamagirlik  niyati  shaxsning  o‘z  zimmasidagi  mulkiy  va  moddiy  majburiyatlardan,  olingan  qarzni 
qaytarish,  aliment  to‘lash  majburiyatlaridan  qutulishga  intilishda  va  h.k.da  ham  namoyon  bo‘lishi  ham 
mumkin.  Boshqa  past  niyatlar  deganda,  mansabparastlik,  laganbardorlik,  oshna-og‘aynigarchilik  va 
boshqalarni tushunish lozim. 
 
N. Qabrni tahqirlash 
(Jinoyat kodeksining 134-moddasi)  
 
Jinoyat  kodeksining  134-moddasida  javobgarlik  belgilangan  jinoyatning  obyekti  jamiyatda  mavjud 
bo‘lgan  odob-axloq  asoslari  hisoblanadi.  Obyektiv  tomondan  jinoyat  qabrni  yoki  murdani  tahqirlashda, 
shuningdek, murdadagi, qabr ustida yoki ichidagi narsalarni olishda ifodalanadi.  
Qabr – o‘lgan odam yotgan (har xil anjomlar, kiyim-kechak, tobut va h.k. narsalar joylashtirilgan) joy.  
Mozor  deganda,  qabrni  va  uning  ustidagi  tepalikni,  yodgorlik,  panjara,  gullar,  gulchambarlarni  va  h.k. 
tushunish lozim.  
Qabrni  tahqirlash  deganda,  uning  kovlab  tashlanishi,  qabr  ustidagi  toshlar,  yodgorliklar,  marhumning 
xoki  saqlanayotgan  idishlar,  panjaralarning  vayron  qilinishi,  yashil  nihollarning  bosib-yanchilishi,  qabr 
toshlariga beadab yozuvlar yozilishi va h.k. tushunilishi lozim.  
Murdani  tahqirlash  deganda,  murdaning,  uning  alohida  qismlarining  tashqariga  chiqarib  olinishi, 
murdaning tanib bo‘lmas holga keltirilishi, uning xo‘rlanishi tushuniladi.  
Murdadagi, qabr ustidagi yoki ichidagi narsalarni olish qabrni tahqirlashning ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, 
ana shu narsalarning yashirin yoki oshkora qo‘lga kiritilishidan iboratdir. Ushbu jinoyat qabr ustidagi yoki 
ichidagi narsalar olingan va aybdor ularni qo‘lga kiritgan paytdan boshlab tugallangan hisoblanadi.  
Subyektiv  tomondan  jinoyat  to‘g‘ri  qasd  bilan  sodir  etiladi.  Jinoyatning  sodir  etilish  motivi  uni 
kvalifikatsiya qilishda ahamiyatga ega emas. Mazkur jinoyatning subyekti 16 yoshga to‘lgan, har qanday aqli 
raso shaxs bo‘lishi mumkin.  
Jamoat  joylarida  jamoat  tartibi  qoidalariga  qasddan  hurmatsizlik  bildirish  bilan  birga  sodir  etilgan 
o‘zganing mulkiga shikast yetkazish yoki nobud qilish, qabrni yoki murdani tahqirlash Jinoyat kodeksining 
134-moddasi va 277-moddaning 2-qismi, «p» bandi bilan kvalifikatsiya qilinadi. 
 
 
 
 
1.  Voyaga yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash tushunchasi va uni sodir etganlik 
uchun jinoiy javobgarlik masalasi qanday bo‘ladi? 
2.  Voyaga yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlash jinoyatidan ota-onani moddiy ta’minlashdan bo‘yin 
tovlash jinoyatining farqi nimadan iborat? 
3.  Bolani almashtirib qo‘yish jinoyatidagi aybdorni javobgarlikka tortish uchun asos bo‘luvchi belgilar nimadan iborat? 
4.  Farzandlikka  olish  sirini  oshkor  qilish  jinoyati  tushunchasi  va  uning    kvalifikatsiyaga  ta’sir  qiluvchi  holatlar  nimalardan 
iborat? 
5.  Ko‘p xotinlilik tushunchasi va uni sodir etganlik uchun jinoiy javobgarlik masalasi. 
6.  Voyaga  yetmagan  shaxsni  g‘ayriijtimoiy  xatti-harakatlarga  jalb  qilish  deganda  nimalarni  tushunasiz  va  uni  sodir  etilganlik 
uchun jinoiy javobgarlik masalasi. 
7.  O‘n olti yoshga to‘lmagan shaxs bilan jinsiy aloqa qilish tushunchasi va uning uchun jinoiy javobgarlik masalasi. 
8.  O‘n  olti  yoshga  to‘lmagan  shaxs  bilan  jinsiy  aloqa  qilish  jinoyatining  nomusga  tegish  yoki  jinsiy  ehtiyojni  zo‘rlik  ishlatib 
g‘ayritabiiy usulda qondirish jinoyatlaridan farqi. 
9.  O‘n  olti  yoshga  to‘lmagan  shaxs  bilan  jinsiy  aloqa  qilish  jinoyatining  o‘n  olti  yoshga  to‘lmagan  shaxsga  nisbatan  uyatsiz-
buzuq harakatlar qilish jinoyatidan farqi. 
10.  Pornografik narsalar tushunchasi va uning pornogarfik narsalarni tayyorlash   va tarqatish uchun jinoiy javobgarlik masalasi. 
11.  Fohishaxona saqlash yoki qo‘shmachilik qilish tushunchasi va uning uchun   jinoiy javobgarlik masalasi. 
12. Тarix  yoki  madaniyat  yodgorliklarini  nobud qilish, buzish yoki  ularga     shikast  yetkazish tushunchasi va jinoiy javobgarlik 
masalasi qanday hal    qilinadi? 

---

13. Inson a’zolari yoki  to‘qimalarini  ajratib olish jinoyatining tushunchasi     (kvalifikatsiyaga ta’sir  qiluvchi  holatlar) va yuridik 
tahlili qanday bo‘ladi? 
14. Qabrni tahqirlash, deganda nimani tushunasiz va uning sodir etilganlik    uchun jinoiy javobgarlik masalasi. 
15. Murdani tahqirlash jinoyatining inson a’zolari yoki to‘qimalarini qonunga    xilof ravishda ajratib olish jinoyatidan farqi.