|
Ta'lim uslubiyotini tuzilishi.
Dars o'tishning qanday uslubini tanlash quyidagilarga bog'liq:
O'qitiladigan guruhning darsga tayyorgarlik darajasi.
O'rganiladigan predmet
Darsda o'tiladigan mavzu.
O'tiladigan mavzuning mazmuni.
Dars o'tishda qo'llash mumkin bo'lgan texnik vositalarning mavjudligi va boshqalar.
Darsni qanday o'tishda aniq bir qarorga kelishda, asosiy mo'ljal olishda darsni nimaga qartilganligi muhim ahamiyatga ega. Agar:
maqsadga erishish mo'ljalga olinadigan bo'lsa dars jarayonida qanday maqsadga erishish kerak, aniq belgilash lozim;
darsda qatnashadiganlar mo'ljalga olinsa, talabalar (o'quvchilar) guruhi kimlardan iboratligiga e'tibor qaratiladi;
o'tiladigan mavzu, unga ajratilgan vaqt mo'ljalga olinsa, qanday o'quv materialini talabalar ongiga etkazish zarur va unga qancha vaqt ajratilganligiga diqqat qartiladi;
o'quv vositalari mo'ljalga olinsa, qo'limizda qanday o'quv vositalari bor va ulardan qay darajada foydalanishimiz mumkinligini hisobga olamiz;
Talabalar (o'quvchilar)ning darsga faol yoki passiv qatnashuvi mo'ljalga olinsa, qanday dars o'tish uslublarini qo'llan kerakligini tanlaymiz;
-darsni tashkil etish mo'ljalga oilnsa, qanday tashkiliy shart-sharoitlar mavjudligini hisobga olamiz;
-o'zlashtirishni nazorat qilish mo'ljalga olinsa, qanday tartibda talabalar bilimi nazorat qilinadi va baholanadiyu Diqqat anna shularga qaratiladi.
Ta'lim uslubiyotini xarakatlanuvchi tuzilmasi.
Metodika (uslubiyot) fanning o'quv jarayonidagi harakatning rivojlanish shaklidir. Fan bilan shu fanning o'qitish o'rtasidagi farq shundan iboratki, fan bevosita ob'ektiv reallik va uning rivojlanish qonunlarini ifodalasa, shu fan o'quv predmeti sifatida ana shunday jarayonni bevosita ifodalaydi. Umuman olganda o'qish, ilm berish ob'ektiv dunyoni bilishni aks ettirib, fan erishgan yutuqlar darajasiga tenglashib boradi. Chunki fan doimo rivojlanib yangi kashfiyotlar bilimlar bilan boyib boradi. O'z navbatida, talabalarga bilim berish jaryonida singdirib boriladi. Iqtisodiy hayotning yangi qirralari muammolari yo'llarini chuqurlashtirib boradi. Yangi uslublar qo'llaniladi, yangi o'quv kurslari kiritiladi. Kasbiy ta'lim metodikasi fanidan dars berishni ma'naviy, nazariy jihatdan yuqori bosqichga ko'p jihatdan ko'tarish ta'lim-tarbiya jarayonida qo'llaniladigan o'quv shakllari, uslublarini qo'llash talabalarni iqtisodchi olimlarning ishlarini o'rganishlari darajasi bilan bog'laydi. Talabalar O'zbekistonning iqtisodiy hayotida yuz beradigan voqelikni, jamiyat taraqqiyoti va jahon miqyosidagi jarayonlar birligi nuqtai nazaridan qarashni o'rganishlari doirasi bilan bog'liq.
Bozor iqtisodiyotiga o'tishimiz kasbiy fanlarning roli nihoyatda oshishiga olib keladi. U o'z navbatida bu fanni o'qishga uni zamon talabiga hamohang bo'lishi zarurligi vazifasini qo'yadi. Har bir o'qituvchi oldiga o'z ishiga ijodiy yondashish, o'z ustida tinimsiz ishlash, izlanish vazifasini qo'yadi. O'qituvchining o'z ishiga ijodiy yondashuvi eng avvalo, jamiyat hayotidagi o'zgarishlar, yangiliklarni ilg'ay bilish, fandagi erishilgan yutuqlarni darslikda berilishini kutmay turib o'z faoliyatida qo'llashida ifodalanadi. Buning uchun esa axborot bilan ta'minlanishi darkor. Ayniqsa, hozirgi axborotning roli beqiyos o'sgan davrda kerakli ma'lumotlarsiz iqtisodiy hodisalarni o'rganish, tahlil qilish, xulosa chiqarish mumkin emas.
Axborot to'plashning yo'li ko'p. Bularga quyidagilarnikiritish mumkin: bibliografiya tizimi;
o'qituvchi va talabalar tomonidan to'plangan ma'lumotlarni sistemaga solish; o'qituvchilar kuchi bilan yangi adabiyotlarga tahrirlar va sharhlar yozish;
ilmiy munozaralar tashkil qilish va ilmiy dokladlarni muhokama qilish, internet axborotidan foydalanish va hokazolar.
Lekin shuni yodda tutish kerak:
Allaqachonlar ko'pchilik bir fikrga kelgan masalalar, iboralar bo'yicha qaytadan munozara boshlamaslik.
Me'yordan chiqmaslik, hamma mavzuda, albatta munozarali savolni o'rtaga tashlash shart emas.
U yoki bu muammo, tushuncha haqida boshqalarni fikrini keltirgach, albatta o'z munosabatini izhor qilish zarur.
Munozarali savollarni eng avvalo kafedra yig'ilishida muhokama qilib bir fikrga kelish, so'ngra murakkab hodisa, jarayonlarini asossiz ravishda soddalashtirishga ham urinmaslik kerak. Har bir masalaga bir tomonlama yondashish ham noto'g'ri xulosa chiqarishga olib kelishi mumkinligini ham yoddan chiqarmaslik kerak.
Dars o'tishda o'qituvchi talabalarni qaysi guruhini mo'ljalga olishi kerak: bilimdonlarnimi, bilimi o'rtachalarinimi yoki bilim doirasi pastlarinimi? Bu savolga javob berish uchun har qanday darsda ikki tomonni: mazmuni va shaklini hisobga olishi kerak. Mazmunan har qanday ma'ruza nazariy jihatdan yuqori darajada, shaklan esa hammaga tushunarli bo'lishi kerak.
Ma'ruzaning hammabopligi avvalo uning shakliga, uslubiga qanday auditoriyada o'qilishiga bog'liq. Odatda talabalardan o'qituvchi zerikarli ma'ruza o'qiydi, tushunib bo'lmaydigan fikrlarni eshitish mumkin. Tajribali pedagoglar uning sababini, ma'ruza qanaqadir yuqori, alohida ilmiy darajada degani emas, balki, didaktikaning prinsiplari buzilishi, izchil mantiqiylik yo'qligi, gaplarni murakkab tuzilishi, yaxshi misollar tanlanmaganligi oldingi ma'ruza bilan bog'lash yo'qligida deb ko'rsatishadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
