Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

Internet saytlari:

1. 
   www.economics .ru(Россия иқтисод ва молия журнали)
   
2. 
   www.gov.uz (davlat boshqaruv portali)
   
3. 
   www.lex.uz (normativ-huquqiy me’yyoriy hujjatlar)
   
4. 
   www. stat.uz (Davlat statistika qo’mitasi)
   
5. 
   www.ziyonet.uz
   
6. 
   www.mаnаgment.ru(Rossiya menejment fani bo’yicha adabiyotlar va manbalar)
   

III.GLOSSARIY

1. mavzu. “Menejment” fanining mazmuni, predmeti, obyekti va metodi

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Menejment	Менеджмен т	Management	boshqaruv hokimiyati va san’ati; resurslarni boshqarish bo‘yicha alohida moxirlik va ma’muriy ko‘nikmalar tushuniladi. boshqaruv, ya’ni resurslarni, odamlarni boshqarish, samarali faoliyat olib borish va foyda olishni bilish, uni ko‘paytirish jarayonidir.
2	Xarajatlar	Расходы	Costs	mahsulotni ishlab chiqarish (xizmat ko‘rsatish) va uni sotish xamda xodimlarga to‘lash uchun sarflanadigan mablag‘lardir.
3	Baho	Цена	Price	tovar va xizmatlarning pulda ifodalangan qiymatidir
4	Menejment ob’yekti	Объект менеджмент а	Мanagement object	boshqariluvchi shaxslar va jarayonlar
5	Menejment	Принципы	Management	boshqaruv jarayonidagi dastlabki,

	tamoyillari	менеджмент а	principles	ya’ni xatti-harakat yoki faoliyatning asosiy qoidasi, rahbar g‘oyasi
6	Rejalashtiri sh	Планирован ие	Planning	boshqaruv jarayonidagi belgilangan vazifalarni bajarish uchun chora-tadbirlarni ishlab chiqish
7	Nazorat	Контроль	Controlling	boshqaruv jarayonidagi ishni to’g’ri borishini ta’minlovchi usullar va kuzatuvlar
8	Motivatsiya	Мотивация	Motivation	boshqaruv faoliyatidagi xodimlarini yanada yaxshiroq ishlashi uchun beriladigan ruhiy omillar
9	Extiyoj	Потребност ь	Need	Insonning yashashi va kamol topishi uchun kerak bo’ladigan moddiy va ma’naviy resurslar
10	Ierarxiya	Иерархия	Hierarchy	boshqaruvning yuqori pog’onadsan quyi pog’ona tomon harakatlanishi

2. 
   mavzu. Menejmentning rivojlanish tarixi va hozirgi holati
   

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamanin g ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Lavozim	Должность	Position	korxona, muassasa, idora va tashkilotlarda biror rasmiy xizmatni bajarish bilan bog’liq bo’lgan vazifa.
2	Mehnatni ilmiy tashkil etish	Научная организация труда	Scientific organizati on of labor	ishlab chiqarishga tizimli joriy qilinadigan ilm-fan yutuqlari va ilg’or tajribalarga asoslangan mehnatni tashkil etish, u eng yaxshi texnika va odamlarni bitta ishlab chiqarish jarayoniga yig’ishga imkon beradi, material va mehnat resurslaridan eng samarali foydalanish hamda ishlab chiqarish faoliyatining

				uzluksiz borishini ta’minlaydi, inson sog’lig’ini saqlashga yordam beradi.
3	Mehnatning vazifaviy taqsimlanishi	Распределение труда по обязанности	Distributin g the labor by duty	alohida ishchilar guruhi, ularning jamoat faoliyatidagi vazifalariga qarab taqsimlash
4	Xodimlar	Персонал	Personnel	ishlab chiqarish yoki boshqaruv operatsiyalarini bajaruvchi va mehn at vositalaridan foydalanish bilan mehnat predmetini qayta ishlash bilan band bo’lgan barcha insonlar
5	Ilmiy menejment maktabi	Научная школа управления	Scientific manageme nt school	-Vazifani bajarishning maqbul usullarini topish maqsadida ilmiy tahlilni qo’llash. Vazifani bajaruvchi eng maqbul xodimni tanlash va uning o’qitilishini ta'minlash. Vazifani samarali bajarilishini ta'minlovchi xodimlarni zarur resurslar bilan ta'minlash. Yuqori mehnat unumdorligini ta'minlash maqsadida xodimlarni muntazam rag’batlantirib turishga asoslangan va 1885- 1920 yillardagi (F. Teylor, G. Emerson va boshqalar) maktab
6	Mumtoz yoki ma'muriy menejment maktabi	Классическая школа управления	Classical school of manageme nt	1920-1950 yillarda A. Fayol, M. Veber va boshqalar tomonidan asos solingan va: -boshqaruv printsiplarini rivojlantirish. boshqaruv funksiyalarini bayon etish. tashkilotni yalpi boshqarishda sistemali yondoshuvni asoslashga taalluqli maktab
7	“Inson munosabatlari” maktabi	Школа человеческие отношения	School of Human Relations	1950 yilda E. Meyo, R. Laykert va boshqalar tomonidan asos solingan va:

				-mehnat unumdorligini oshirish maqsadida o’zaro munosabatlardan qoniqish hosil qiluvchi usullarni qo’llash. - kompaniyaning siyosati va istiqbolini xodimlarning xulq- atvoriga asoslangan holda tashkil etishga asoslangan maktab
8	Zamonaviy menejment maktabi	Современная школа управления	Contempo rary school of manageme nt	1950 yildan hozirgacha bo’lgan davrni o’z ichiga oluvchi G. Saymon, P. Druker, E. Deyl va boshqalar asos slogan va: murakkab boshqaruv muammolarini chuqurroq tushunish maqsadida turli modellarni ishlab chiqish va qo’llash. murakkab vaziyatlarning yechimi bo’yicha boshqaruv xodimlariga yordam beruvchi miqdoriy usullarni ishlab chiqishga yo’naltirilgan maktab
9	Mehnat taqsimoti	Pазделение труда	Division of labor	Ixtisoslashuv natijasida ko’p miqdorda va yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqariladi. Bunga e'tibor qaratilishi lozim bo’lgan maqsadlar sonini keskin qisqartirish evaziga erishiladi
10	Funksional yondoshuv	Функциональный подход	Functional approach	Boshqaruvga tashkiliy mexanizmlarning eng oqilona yo’llarini ishlab chiqish imkonini beradi. Shu nuqtai nazardan boshqarish quyidagi funksiyalarni bajaradi: rejalashtirish; tashkillishtirish; rahbarlik qilish; muvofiqlashtirish; nazorat qilish

3-mavzu. Menejmentning nazariy asoslari

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamanin g ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Maqsad	Цель	The goal	muddao, murod, ya'ni u yoki bu niyatga erishmoq uchun ko’zda tutilgan mushtarak orzu
2	Funksiya	Функция	Function	biror kimsa yoki narsaning ish, faoliyat doirasi, vazifasi degan ma'nolarni bildiradi
3	Vazifa	Задача	Duty	amalga oshirilishi, hal qilinishi lozim bo’lgan masala, o’rganilishi lozim bo’lgan, ko’zda tutilgan maqsad, yoki biror-bir topshiriq, xizmat, yumush, xizmat lavozimi, mansab, amal demakdir
4	Boshqaruv funksiyasi	Управленче ский функция	Function of Managem ent	u yoki bu ob'ektni boshqarishga oid aniq vazifalarni hal etishga qaratilgan bir turdagi ishlar majmui
5	Tashkil qilish	Организова т	Organizin g	boshqaruv ob'ekti doirasida barcha boshqariluvchi va boshqaruvchi jarayonlarning uyushqoqligini ta'minlash
6	Usul	Mетод	Method	tadqiqot qilish yoki ta'sir ko’rsatish usulidir. Tadqiqot qilish nuqtai nazaridan uslub deganda boshqaruv ob'ektini o’rganish jarayonida qo’llaniladigan usullar, ya'ni: sistema (tizim)li yondoshuv; kompleks yondoshuv; tarkibiy yondoshuv; integratsion yondoshuv; modellashtirish; iqtisodiy-matematik yondoshuv; kuzatish; eksperiment; sotsiologik kuzatuv kabi tahlilning ilmiy usullari tushuniladi. Ta'sir ko’rsatish nuqtai nazardan esa usul deganda boshqarish funksiyalarini amalga

				oshirish uchun boshqaruv ob'ektiga ta'sir o’tkazish usullari tushuniladi. Bunday usullarga quyidagilar kiradi: funksional tizimosti ob'ektlarini boshqarish usuli; boshqarish funksiyalarini bajarish usullari; boshqaruv qarorlarini qabul qilish usullari.
7	Boshqaruv usullari	Методы управление	Managem ent methods	xodimlarga va umuman ishlab chiqarish jamoalariga ta'sir ko’rsatish usullari bo’lib, bu usullar qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonida mazkur xodimlar va jamoalarning faoliyatini uyg’unlashtirish
8	Tashkiliy- ma'muriy usullar	Организаци онные и администра тивные методы	Organizati onal and administra tive methods	boshqaruv organlarining o’zaro aloqada ishlashini, boshqaruv munosabatlarini aks ettirib, boshqariluvchi ob'ektlarga ma'muriy ta'sir ko’rsatishning butun mexanizmini ifodalaydi
9	Boshqaris hning iqtisodiy usullari	Экономичес кие методы управление	Economic methods of managem ent	iqtisodiy manfaatlarni samarali boshqarish va ulardan foydalanishga asoslanadigan usullar
10	Talab	Спрос	Demand	ehtiyojning pul qbilan qondirilgan qismi

4-mavzu. Menejment texnologiyasi

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamani ng rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Tuzilma	Структу ра	Structure	lotincha so’z bo’lib, narsalar tarkibiy qismlarining o’zaro bog’liq, ravishda joylashishi, tuzilishini bildiradi
2	Boshqaruv tuzilmasi	Cтрукту ра управле ния	Management structure	boshqaruv maqsadlarini amalga oshiruvchi va funksiyalarni bajaruvchi bir-biri bilan bog’langan turli boshqaruv organlari va bo’g’inlarining majmui
3	Boshqarish	Блок	Management	boshqarishning ayrim yoki qator

	bo’g’ini	управле ния	unit	funksiyalarini bajaruvchi mustaqil strukturasi bo’limlaridir
4	Chiziqli rasmiy aloqa	Линейн ый официал ьный контакт	Linear official сontact	rahbarlik to’laqonli bo’lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha masalalarga daxldor bo’ladi
5	Konglomerat	Конглом ерат	Conglomerate	Turli strukturalarni birgalikda qo’shib olib borilishini anglatadi. Bunday strukturani yirik korporatsiyalarda, ya'ni chiziqli, funksional, dasturli maqsadli strukturalarning birgalikda amal qilishida ko’rish mumkin
6	Korxona	Предпри ятие	Enterprise	yuridik shaxs huquqlariga ega bo’lgan xo’jalik sub'ekti bo’lib, o’ziga tegishli yoki to’liq xo’jalik hisobidagi mulkdan foydalanish asosida mahsulot ishlab chiqaradi, sotadi yoki almashadi, ishlar bajaradi, xizmatlar ko’rsatadi
7	Firma	Фирма	Firm	Korxonadan farqli o’laroq, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalarida turli-tuman tadbirkorlik faoliyatini bildiradi. Bunday nomni sanoat korxonasi, davolash muassasasi uchun ham, qurilish tresti va vositachilik tashkiloti uchun ham, savdo va konsullik faoliyati uchun ham, xodimlar tayyorlash va malakasini oshirish, sayyohlik va boshqa tashkilotlar uchun ham nisbatan ishlatish mumkin
8	Lizing firmalar	Лизинго вые компани и	Leasing companies	Salohiyati qudratli xo’jalik tizimi yetarlicha moliyaviy vositalari bo’lmagan boshqa bir korxonaga mashina-uskunalar va boshqa mulklarni shartnoma asosida muayyan muddatga berib turadi. Muddat tugagandan so’ng ijarachi bu mulkni qoldiq qiymati bo’yicha sotib olish huquqiga ega bo’luvchi firmalar
9	Konsalting	Консалт	Consulting	ishlab chiqarishning turli muammolari

	firmalar	инговые фирмы	firms	yuzasidan maslahatlar beradi, loyihalash bilan shug’ullanadi, xo’jalik yuritishning yangi shakllariga o’tish, boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va shunga o’xshash faoliyat turlariga ko’maklashuvchi firmalar
10	Venchur firmalari	Фирмы венчурн ого капитал а	Venture capital firms	kichik biznesning bir turi bo’lib: ilmiy- muhandislik ishlari; yangi texnika, texnologiya, tovar namunalarini yaratish; tijorat ishini tashkil etish usullarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; yirik firmalar va davlat ijara kontrakti buyurtmalarini bajarish; ishlab chiqarishni boshqarish bilan shug’ullanadi

5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish

№	Atamani ng o`zbek tilidagi nomi	Atamanin g rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Investor	Инвестор	Investor	biron-bir faoliyatga, korhonaga foyda olish maqsadida uzoq muddatli kapital kiritishni amalaga oshiruvchi hususiy tadbirkor, tashkilot yoki davlat
2	Venchur firma	Венчурна я фирма	Venture firm	tijorat bilan shug'ullanuvchi ilmiy- tehnik firma, yangi tehnologiyalar va mahsulotlarni daromadlarni avvaldan belgilamagan holda ishlab chiqish va qыllash bilan shug'ullanadi (tavakkalchilikka asoslangan kapital qo’yilmasi)
3	Aksiya	Акция	Stock	aksiyadorlik jamiyati tomonidan chiqariluvchi hamda uning egasi, aksiyadorlik jamiyatining a'zosiga jamiyatni boshqarish va foydadan dividend olish huquqini beruvchi

				qimmatbaho qog'oz
4	Virtual zavod	Виртуаль ный завод	Virtual factory	boshqa boshqa hududlarda joylashgan va strategic alyans tarkibiga kiruvchi yetkazib beruvchilar va hamkor firmalar tomonidan amalga oshiriladigan, ishlab chiqarish faoliyatining tashkillashtirish shakli
5	Qo`shma korxona	Cовместн ые предприя тия	Joint ventures	biror bir biznes yuritish uchun ikkita korxona tomonidan tuziladigan mustaqil firma
6	Ishlab chiqarish tizimi	Производ ственная система	Manufacturing System	korxonaning operatsion resurslaridan kiritilayotgan ishlab chiqarish omilini (“kirish”) korxona tomonidan tanlangan mahsulotga (“chiqish”) aylantirish maqsadida foydalanadigan tizimdir
7	Konversi ya	Преобраз ование	Conversion	korxonaning umuman boshqa turdagi mahsulot ishlab chiqarishga o'tishi
8	Konsern	Концерн	Concern	turli tarmoqlardagi mustaqil korhonalarning ishtirok etish tizimi, qo’shma tadqiqotlar, patent-lisenziya kelishuvlari, moliyalashtirish, ishlab chiqarish hamkorligi vositasida birlashuvi
9	Korxona ning tijorat sirlari	Торговые секреты компании	Company's trade secrets	korxonaning ishlab chiqarish, texnologiyalar, boshqaruv va boshqa turdagi faoliyati bilan bog'liq, oshkor qilinishi korxona manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo’lgan, davlat sirlariga aloqasi bo’lmagan ma'lumotlar.
10	Holding kompani yasi	Холдинго вая компания	Holding company	o’z kapitalidan boshqa kompaniyalarni boshqarish, ularga rahbarlik qilish va dividend olish maqsadida ularning aksiyalarini sotib olishda foydalanuvchi aksiyadorlik kompaniyasi

6-mavzu. Zamonaviy menejer

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamani ng rus tilidagi nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Mehnat	Труд	Labor		insonning aqliy va jismoniy qobiliyatini ishga slogan holda biron bir faoliyat bilan shug’ullanish jarayoni
2	Xodim	Cотрудн ик	Employee		biror idora yoki muassasada ishlovchi kishi, xizmatchi
3	Xodimlarni boshqarish	Управле ние персона лом	Staff management		korxonada band bo’lgan kishilar salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal (mo’tadil) faoliyat ko’rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo’yicha o’zaro bog’langan tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy tadbirlar tizimi
4	Samaradorli k	Эффект ивность	Efficiency		korxona uchun maksimal qiymat yaratish maqsadiga yo`naltirilgan faoliyat natijasini aks ettiruvchi kategoriya
5	Shaxsiy tajriba yig`ilishi	Личный опыт	Personal experience		ishchi bir hil jarayonni ko`p takrorlashi natijasida olinadigan ustachilik va o`z ishlab chiqaruvchanligi oshishi
6	Ish vaqti zahirasi	Потрать те время	Reserve time		ishlar boshlanishining erta va kech muddati oralig`ida yotgan, ishlar bajarilishi kechiktirilishi mumkin bo`lgan vaqt
7	Real daromad	Реальны й доход	Real income		Nominal daromadning xarid qobiliyati
8	Nominal daromad	Номина льный доход	Nominal income		Ma’lum davr mobaynida bajarilgan ish uchun olingan daromad
9	Mehnat shartnomasi	Трудово й договор	Labor contract		tadbirkor va ishga kiruvchi shaxs o’rtasidagi kelishuv, unga ko’ra xodimning mehnat vazifasi, ish joyi, lavozimi, oylik ish haqi, ish boshlash vaqti va hokazolar belgilab beriladi

10

Mehnat unumdorlig i

Произво дительн ость труда

Labour productivity

insonlar ishlab chiqarish faoliyatining samaradorligi; hodim moddiy ishlab chiqarish sohasida ish vaqti birligida ishlab chiqargan mahsulotlar miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun sarflangan vaqt bilan o’lchanadi

7-mavzu. Boshqaruv mehnatini tashkil qilish

№	Atamanin g o`zbek tilidagi nomi	Atama ning rus tilidag i nomi	Atamaning ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Evristik mehnat	Интуи тивна я работ а	Intuitive work	hammadan avval rahbarlar va mutaxasislarning mehnatidir, u ijodiy aqliy faoliyatining tabiati, ularning psixofiziologik mohiyatini to’liq darajada aks ettiradi
2	Ma’muriy mehnat	Адми нистр ативн ая работ а	Administrati ve work	aqliy mehnatning o’ziga xos turi bo’lib, uning vazifaviy belgilanishi odamlar harakati va hulqini ularning mehnat faoliyatlari jarayonida bevosita boshqarishdan iborat bo’ladi
3	Operator mehnati	Oпера тор труда	Operator labor	asosan texnik ijrochilarning ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarini axborotli ta’minlash uchun zarur bo’lgan stereotipli (bir xildagi), takrorlanuvchi operatsiyalarni bajarish bo’yicha mehnatidar
4	Anketali va og’zaki so’rovlar	Опрос ы и устны е прось бы	Surveys and verbal requests	xodimning uning mehnati qanchalik ratsional tashkil qilinganligi haqidagi fikrini o’rganish maqsadida o’tkaziladi
5	Axborot bilan ishlash	Работ а с медиа	Working with the media	o’zini o’zi boshqarishning vazifasi sifatida, boshqa vazifalar o’rtasidagi muhim bog’lovchi bo’g’in

6	Ish	Дело	Work	tabiat va inson tomonidan birlashgan xarakterlarining ob’ektiv natijasi
7	Mehnat jadalligi	Интен сивно сть труда	Intensivenes s of labour	jonli mehnatning jiddiyligi yoki murakkabligi darajasi
8	Jamoaviy shartnoma	Колле ктивн ый контр акт	Team term	yollanma ishchilarning mehnat sharoiti va hayoti, shuningdek ular mehnat qiladigan tashkilotning faoliyati bilan uzviy bog‘liq keng masalalarni tartibga soluvchi shartnoma turi
9	Taklif	Предл ожени я	Supply	bozorga kelib tushgan va kelib tushishi mumkin bo’lgan tovar va xizmatlar
10	Munosabat lar	Отно шение	Attitudes	qadriyatlarni yuzaga chiqaruvchi turli usullar namoyon bo‘lishi jarayoni

8-mavzu. Mehnat jamoalari xodimlarini boshqarish

№	Atamaning o`zbek tilidagi nomi	Atamaning rus tilidagi nomi	Atamanin g ingliz tilidagi nomi	Atamaning o`zbek tilidagi izohi
1	Axborot	Информац ия	Informati on	ma'lumot va xabarlar to’plami bo’lib, mazmunan yangilik unsurlariga ega bo’ladi va boshqaruv vazifalarini hal etish uchun o’ta zarurdir
2	Oddiy tizim	Простая система	Simple system	Axborot paydo bo’lgan joydan iste'mol joyiga keltiriladi. Bunday axborot telefon orqali yoki signallar vositasida kelib tushishi mumkin. Bu turdagi axborot tizimi quyi boshqaruv bosqichiga to’g’ri keladi
3	Axborotlar tizimi	Информац ионная система	Informati on system	murakkab tizim bo’lib, o’z ichiga turli hujjatlarni, axborot oqimi, aloqa kanallari, texnik vositalar va avtomatik boshqaruv tizimlarini oladi
4	Kommunikat siya	Коммуник ация	Communi cation	kishilar o’rtasidagi o’zaro axborot almashuv jarayoni
5	Norasmiy kommunikat siya	Неформал ьная коммуник ация	Informal communi cation	rahbar atrofidagi shov-shuvlar, rahbarning xizmatga doir bo’lmagan shaxsiy aloqalari, norasmiy kanallar bilan axborot almashuvlari kiradi
6	Ichki kommunikat siya	Внутрення я коммуник	Internal communi cation	korxona ichidagi bo’limlar o’rtasidagi, korxona ichki faoliyatini yurgizish uchun zarur bo’lgan axborot almashuvi

		ация
7	Kommunikat sion jarayon	Коммуник ационный процесс	Communi cative process	ikki va undan ortiq odamlar o’rtasidagi axborot almashish jarayon
8	Filtrlash	Фильтров ание	Filtering	qabul qiluvchiga yanada qulaylik yaratish maqsadida axborotni maslahatlashgan holda o’zgartirish
9	Iqtisodiy axborotlar	Экономич еские информац ии	Economic al informati on	Iqtisodiy jarayonlarga aloqador bo’lgan barcha turdagi axborotlar
10	Operatsion menejment	Операцио нный менеджме нт	Operation managem ent	korxonaning asosiy mahsulotni ishlab chiqarish va yetkazib berishga yo`naltirilgan, operatsion tizimlarini loyihalashtirish, ekspluatatsiya qilish va mukammallashtirish bilan bog`liq bo`lgan faoliyat