O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

12.3.8-rasm. Umumiy blok relelarini (a) va programmali vaqt relelarini (b) ulanishning prinsipial elektr sxemasi
SA1 almashlab ulagichi yordamida «Sreda-1» tizimini avtomatik boshqarilganda ish rejimi tanlanadi: A holati «davolash» rejimiga; O-«Sovitish»; X-«Saqlash» rejimiga mos keladi. Qo‘l yordamida boshqarishda almashlab ulagichi R holatiga qo‘yiladi.KV2 rele RR rostlagich signalini ko‘paytirish uchun qo‘llaniladi.KV3 relesi VK har orat datchigi kontaktlari qo‘shilgan ulanadi. U avtomatika shkafi isitgichi ishini boshqaradi. KV4 relesi o‘zining kontaktlari bilan KT1 va KT2 vaqt relesini ishga tushiradi. KV5 rele esa oqim aralashtirgich klapanini yopishga signal beradi.RR har orat farqi rostlagichi «Sovitish» rejimida ishlaydi. Tashqi xavo har orati saqlanayotgan maxsulot massasi har oratidan 0,5-10 ⁰S ga past bo‘lsa, rostlagich KV1 rele orqali ventilyatorlarni ishga tushirishga va aralashtirish klapanini ochilishiga signal beradi. Agar "Sovitish" rejimida tashqi xavo bilan sovitilib, xavo har orati maxsulot massasi har oratidan yuqori bo‘lsa, rostlagich o‘zining RR kontaktlari bilan xavo beruvchi ventilyatorlarni ishdan to‘xtatadi va KV2 va KV5 relelari orqali sovitgich mashinalari bo‘lmagan seksiyalardagi aralashtirgich klapanlarini yopadi.Sovitgich mashinalari mavjud bo‘lgan seksiyalarda shamollatilayotgan xavo har orati saqlanayotgan maxsulot massasi har oratidan oshib ketganda RR rostlagichi sovitgichni ishlashi uchun signal beradi.

4. 
   Omborxonalarda qishloq xo‘jalik maxsulotlarini xisobga olish, nazorat qilish va saralashni avtomatlashtirish
   

Nazorat va xisobga olish ishlab chiqarishni barcha kamchiliklarini o‘z vaqtida aniqlash va yo‘qotishni ta‘minlaydi. Bu bilan qishloq xo‘jalik maxsulotlarini soni va sifatini oshirish imkonini beradi.Omborxonaga kelayotgan yoki undan chiqib ketayotgan maxsulotni albatta xisobga olinadi va maxsus vedomostga yoziladi yoki EXM xotirasiga beriladi. Maxsulotni omborxonaga kirishga o‘rnatilgan avtomabil yoki temir yo‘l tarozilarda tortiladi.Qishloq xo‘jalik maxsulotni saqlanish sifatini joyida yoki tanlab olingan namunani xo‘jalik yoki tuman tajribaxonasida ximik yo‘l bilan nazorat qilinadi. Natijasi maxsus jurnalga yoziladi va xo‘jalik raxbarlari va agrotexnika xizmatiga xabar

beriladi.Avtomatikaning texnik vositalari yordamida omborxona mikroiqlimi
saqlanayotgan maxsulot namligi va har orati nazorat qilinadi, maxsulot saqlashga qo‘yilishidagi oldin va iste‘molchilar yoki ekinga yuborilishidan oldin tozalanadi va saralanadi.Don va don maxsulotlar saqlashga tozalangan quritilgan holda qo‘yiladi, yaxshi saqlanish uchun esa vaqti-vaqti bilan ularni namligi va har orati nazorat qilinadi.Namlikni tajriba sharoitida omborxonaning har xil joylaridan olingan donni tekshirish bilan, har oratni esa don massasining alohida joylariga qo‘yilgan har orat datchiklari ko‘rsatkichi bilan nazorat qilinadi.Urug‘lik don uchun har oratni –20⁰S gacha kamayib ketishga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi, chunki undagi namlik mavjud bo‘lib, u muzlagandan keyin urug‘ning butunligi buziladi va unib chiqishi kamayadi.
Datchiklarni ko‘rsatishiga qarab omborxonadagi don maxsulotini o‘z- o‘zidan qiziyotgan va chirigan joylari aniqlanadi.O‘z-o‘zidan qizib ketish shamollatilmaydigan joylarda joylashgan o‘ta nam, yangi yig‘ib olingan maxsulotlarda ko‘proq sodir bo‘ladi.Don maxsulotlarni o‘z-o‘zidan qizishi va kartoshkalarni chirish jarayonilarida nafaqat har orat ko‘tarilishi, balki namlikni oshishi ham ro‘y beradi. Buning natijasida qizish va chirish joylarni faqatgina har orat datchiklari bilan emas, balki xavo nisbiy namligini ko‘rsatuvchi datchiklar ko‘rsatkichlaridan ham aniqlash mumkin.