O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ Bank ishi ” fanidan

Oʻzbekiston Respublikasi bank tizimini shakllantirish va rivojlantirish strategiyasi iqtisodiyotni xoʻjalik yuritishning bozor sharoitlariga bosqichma bosqich oʻtkazish dasturiga mos keladi. Oʻtgan davrda bank islohotlari davomida milliy bank tizimining 2 bosqichli strukturasi (yuqori bosqichda — Markaziy bank, quyi bosqichda — tijorat banklari) huquqiy jihatdan mustahkamlandi; bankning soni va ular koʻrsatadigan xizmat turlari koʻpaydi.

Birinchi pog'ona

• 
  Markaziy Bank banklarning banki sifatida bank va moliya muassasalari faoliyatini barqarorligini tanlaydi. Birinchi navbatda, u kopchilik moliya institutlari, banklarning faoliyatida moliyaviy jihatdan muammolar yuzaga kelganida, banklar omonatchilar oldidagi oz majburiyatlarini bajara olmay qolgan holda moliyaviy sarosima paydo bolishining oldini olishi kerak. Bu masalani hal qilish uchun Markaziy bank, avvalo, tartibga solish va nazorat qilish funksiyalarini ikkinchi pogona - tijorat banklari tizimiga nisbatan bajaradi. Markaziy bank majburiyatiga tijorat banklarining har kunlik faoliyatiga aralashish kirmaydi. Markaziy bank tijorat banklarning me'yoriy boshqarilishi, ularning tolovga qobiliyatliligi va likvidliligini taminlanishini kuzatib borishi va omonatchilar manfaatlarini himoya qilishi kerak. Bularning barchasi nazorat me'yorlari tizimi yordamida amalga oshirilib tijorat banklari pog'onasiga o'tkaziladi
  

Ikkinchi pog'ona

• 
  Bank tizimining ikkinchi pog'onasi - bu xalq xo'jaligi va aholiga xizmat ko'rsatish bosh bogin bolgan mustaqil tijorat banklarning tarmog'idan. Ular yuridik va jismoniy shaxslardan shartnoma asosida turli hisob-kitob va kredit operatsiyalarini amalga oshirish va xizmatlar ko'rsatish hamda boshqa turli bank xizmatlarini ko'rsatish bilan bog'liq operatsiyalarni amalga oshiradilar. Har bir mamlakatda tijorat banklarining soni turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, Shvetsiya Davlat banki 40ga yaqin tijorat bank faoliyatini nazorat qiladi xolos, AQSH da 13 mingga yaqin tijorat banklari mavjud, Shveysariya esa har 10 ming aholiga bittadan moliya muassasasi to'g'ri keladi. Rossiyada 1995 yil boshiga kelib, Rossiya Markaziy banki tomonidan bank operatsiyalarini amalga oshirish litsenziyasiga ega bo'lgan 2486 ta tijorat banki qayd qilingan
  

3)