O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

تعطي أن istak maylidagi fe’l-kesim, مناه vositasiz to‘ldiruvchidir.
Ba’zan “faraz” qilinayotgan ega shu gapda ishtirok etayotgan fe’ldan yasalgan sifatdoshning aniq darajasining o‘zi kelishi mumkin.
قال قائل منهم - aytdi. biri Ularning
قال القائلون aytdilar. Ular
Hech kim unga o‘xshaganligini eshitmadi. - مثله السامعون سمع ما
Agar ega shaxsni anglatmasa, undan oldin kelayotgan fe’l-kesim ikkala jinsda ham turishi mumkin.
طلع الشمس = طلعت الشمس chiqdi.- Quyosh
Agar birlikdagi ega muannas jinsda bo‘lsa va u egadan keyinoq kelmasa, unda fe’l ikkala jinsda turishi mumkin.
جاء اليوم إمرأة = جاءت اليوم إمرأة keldi.- ayol Bugun
Lekin ko‘p hollarda muannas jinsda keladi.
Agar ega muzakkar va muannas jinsda siniq ko‘plikda bo‘lsa, uning shaxsni bildirishi yoki bildirmasligidan qat’iy nazar fe’l birlikda va turli jinsda turishi mumkin.
Fe’l-kesimning muzakkar jinsda turishiga misol.
وقال نسوة في المدينة - dedilar. shaharda ayollar Va
Fe’l-kesimning muannas jinsda turishiga misol.
Banu tamimlar aytdilar. - .تميم بنو قالت
Erkaklar uni ichayaptilar.-.رجال يشربوها
Agar bajarib bo‘lmaydigan ish harakatni hamda ularni hisoblashni iloji bo‘lmasa, (ular aniq bo‘lmasa) fe’lning quyidagi majhul darajasi ishlatiladi.
إن قيل aytdilarki... له يقال -uni ataydilar, u ataladi حكي -hikoya qilinadi.
Ba’zan aniq darajadagi fe’l biror predlog bilan bog‘lanishi mumkin. Masalan: Ularni jo‘natdilar - بهم وجه
Uni olib ketishdi, u bilan ketishdi - به سير
Uning xuzuriga ovqat bilan borishyapti. بطعام إليه يذهب
Ular bir oy va bir kun yurishdi. يوم و شهر سير
Uni olib kelishdi. - به جيء
Ba’zan to‘liq bir jumla kesim o‘rnida kelishi mumkin. Masalan: