O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Magadha sivilizasiyasi. Mauriya davlati sivilizatsiyasi
Er. aw . I ming yillik o’rtalarida Hindiston sivilizftsiyasiga xos yirik 
davlatlar paydo bo’ladi. Ularning ko’pchiligida alohida sulolalar, faqat 
ayrimlarida oligarxiya hukmron edi. Magatxa va Koshala Gang daryosining quyi
- 199-

---

oqimida, Gang va Yamun oralig'ida 
Vatsa, Avanti 
davlatlari o’rtasida 
yetakchilik uchun knrash olib boradilar. Er. 
aw. IV 
asrda Magatxa davlati
kuchli ta’sirga ega bo’ladi va yuz yil o’tgach u birinchi umumhind davlatiga
asos soladi.
Er. aw . IV 
asrda Shimoliy Hindistonda Panjobdan 
to Bengaliyagacha 
bo’lgan yerlar Mauri umg’idan bo’lgan Magadxilik zodagon Shandragupta (er. aw . 
317-yil hokimiyatni egallagan) tomonidan bo'ysundiriladi. Uning vorisi davrida 
Maurilar hokimiyati Dekan hududigacha yetib boradi. Ashoki (er. aw . 264-231- 
yillar) davrida er.aw. Ill asrda Maurilar davlati gullab-yashnaydi. Umum-Hind 
davlatining hukmdori o’zini faqat Magatxa davlatini podshosi deb hisoblagan. 
Bosqinchilik urushlari ma'muriy apparatni to’liq almashtirish va eski siyosiy 
tuzumni o’zgartirishga olib kelmaydi. Magatxa podshosi maxsus amaldorlami liar 
ush yoki besh yilda bir marta viloyatlarga nazorat uchun yuborgan.
Podsho hokimiyati poytaxtda oliy mansablami egallagan zodagonlar va 
podsho qarindoshlaridan tuzilgan podsho kengashi bilan cheklangan. 
U o’z 
navbatida 
podsholar ham 
urug' 
zodagonlari kshatriylaming imtiyozlarini 
cheklashga harakat qilgan. Ulami o’z tarafdorlari bilan almashtirishga harakat 
qiladi. Podsholar o’z qo’llariga moliyaviy boshqaruvni to’plab davlat xazinasini 
to’ldirishga uringanlar, Er. aw . IV-III 
asrlarda sekin-asta umumhind davlati 
tashkil topa boshlaydi. Bu butun 
janubiy 
Osiyoning barcha hududlarining 
sivilizasiyalashuvida muhim rol o'ynagan. Er. aw . II asr boshlarida bu siyosiy 
birlashma parchalanib ketadi, lekin u to’g'risida xotira qoldi. Madaniy birlik 
davlat paydo bo’ladi. Ashoki kapitelidagi to’rt slier hozirgi kunda Hindiston 
Respublikasining milliy ramzi hisoblanadi.
Er. aw . II asr boshlarida Maurilaming so’nggi vakili hukmronligi tugab, shu 
vaqtdan mamlakatda uzoq siyosiy tushkunlik boshlandi.
Shimoliy-g'arbiy Hindistonda yunon-baqtriyaliklar paydo bo’ldi va ular 
Gandxarada o'rnashib qoldilar. Er. avv. I 
asrlarda sak qabilalari kirib kelib, 
shimoliy-g'arbda bir necha davlatlarni barpo qiladilar. Sak podsholari o’zlarini 
«buyuk podsholar podshosi» deb ataydilar. Yirik davlat birlashmalarida 
noiblik,
satrapliklar joriy qilinib, hududlarda satrap (kshatrap)
ancha mustaqil bo’lgan.
Eramizning 
boshlarida 
shimoliy-g'arbiy 
Eronning 
ba'zi 
viloyatlari 
parfiyaliklarga bo'ysundi. Eramizning I asrida Markaziy Osiyoda Kushon davlati 
yetakshi rol o'ynaydi. Kushonlar Hindistonning shimoli-g'arbiy qismida o'rnashib 
oladilar.
Eramizning