O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

Kichik Osiyo va Kavkaz ortidan Tigr daryosi 
bo’ylab 
o'rta va Janubiy
Ikki daryo oralig'i va Elamga, Sharqiyo’rtayer 
dengizidan muhim savdo yo'llari 
o’tgan edi.
Ashshur 
shahri asosiy savdo yo'llarida o ’mashib qolish uchun o’z 
koloniyalarini barpo qilishga uringan. Ashshur Kichik Osiyoni sharqiy qismini faol 
ishg’ol qilgan. Bu yerdan mis, qo'rg'oshin, kumush, chorva mollari teri va yog'och 
tashib ketilgan.
Ibtidoiy quldorlik shakllangan bo’lib, ibtidoiy jamoa qoldiqlari hali qadimgi 
Osuriya jamiyatida saqlanib qolgan edi. Podsho va ibodatxona yerlarida jamoachi 
va qullar mehnat qilgan. Yeming asosiy qismini jamoa yer egaligi tashkil qilgan. 
Qulchilikning asosiy manbalari mulkiy tabaqalanish natijasida erkin jamoachilaming 
qarzi uchun qul qilish va chetdan qul sotib olish bo’lgan.
Er. aw . I ming yillikda Old Osiyoda temirdan keng miqyosida foydalana 
boshlanishi, Qadimgi Sharqda iqtisodiy o’sishga olib keladi. Quruqlik va dengiz 
savdosi keng hajmda rivojlanadi, Xett va Mitanni kabi qudratli davlatlar tarix 
sahnasidan tushib ketdilar. Bobil va Misr ichki va tashqi siyosatda tushkunlikka yuz 
tutdilar, natijada Yaqin Sharqda Osuriya yetakchi o’ringa chiqib oldi. Osuriya er. 
aw . 
X-VII asrlarda o’zining 
iqtisodiy, harbiy qudratini qayta tikladi, siyosiy 
markazlashuv va barqarorlikka erishdi. Osuriya bu davrda faol istilochilik urushlari 
olib bordi. Buning sababi Osuriya iqtisodiyoti uchun zarur bo’lgan xom ashyo 
(metall, yog’och) taqchil bo’lganligi edi. Tkkinchidan, rivojlanayotgan shaharlar 
hunarmandchigi va dehqonchiligi va quldorlik xo’jaligi uchun ishchi kuchi bo’lgan - 
qullarga 
ehtiyoj tez o’sdi. Osuriyani istilochilik urushlarini olib borishining yana 
bir sababi, mamlakat quruqlik va dengiz savdo yo'llari tutashgan hududda 
joylashgani uchun yetakchi o’rinni egaliashga intilar edi.
Er. aw . VIII asrga kelib, Osuriya davlati Shimoliy Mesopotamiyada o’z 
hokimiyatini mustahkamlaydi. Osuriya Kichik 
Osiyo va asosan, O’rtayer 
dengizining sharqiga o’z ta'sirini kuchaytirishga urindi. 
Bu hududlar savdo- 
hunarmandchilik, dengiz savdosi keng yo’lga qo’yilgan, tabiiy boyliklarga boy edi. 
Sharqiy o’rtayer dengizi qirg'oqlaridan muhim xalqaro savdo yo'llari o’tgan bo’lib, 
bu yerda 
boy savdo - hunarmandchilik markazlari