O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta’lim vazirligi

qozi urdu – Xiva xonligida qozi askar shunday atalgan. Amalda u harbiy xizmatdagilarning qozisi-sudyasi bo’lgan.
qozi-ul-quzzob – qozikalon o’rinbosari.
qoravulbegi – O’rta Osiyo xonliklarida qoravullik xizmatini bajaruvchi harbiy qismlarning boshlig’i.
qal’abon – Qo’qon xonligida xonlikning chegara hududlarida joylashgan qal’a va istehkomlarning hokimi. Ushbu vazifaga, odatda, harbiy maqsadlardan kelib chiqqan holda dodxohdan qo’shbegigacha bo’lgan shaxslar tayinlangan.
qalachi – xiva xonligida rus shaharlaridan mol keltiruvchi savdogarlarni shunday deb atashgan.
qutidor – 1. Sarmoyador; 2. Qo’qon xonligida: soliqlardan to’plangan pullarni qabul qilib oluvchi, saqlovchi va xon xazinasiga topshiruvchi saroy amaldori.
qushchi, qushbegi - XV-XVI asrlarda podshoh va xonlar qushxonasining mutasarrufi bo’lgan. Uning zimmasiga ovni tashkil qilish va o’tkazish vazifalari yuklatilgan.
qo’shbegi – qo’sh, harbiy lager, qarorgohning boshlig’i. XIX asrdan boshlab Xiva xonligi, Qo’qon xonligida xonning birinchi vaziri hisoblangan. Buxoro amirligida esa qo’shbegi mansabi oliy mansab (vaziri buzruk) hisoblangan. Mang’itlar sulolasi davrida qo’shbegiga barcha viloyatlarning hokimlari, beklari bo’ysungan hamda amirning poytaxtda bo’lmagan vaqtida xonlikning barcha ishlarini boshqargan. Qo’shbegi mansabidan keyin Otaliq mansabi turgan.
amin – Rossiya imperiyasi davrida Farg’ona vodiysi, Samarqand, Kattaqo’rg’on uezdlarining ayrim volostlarida xalq tomonidan saylanib bir yoki bir necha kichik qishloqni boshqaruvchi amaldor. Buxoro amirligida amin amlokdorga, Turkiston general gubernatorligida esa volost boshlig’iga itoat etgan.
jadid – jadidchilik tarafdori, jadidchilik harakatining qatnashchisi.
jadidchilik – usuli jadid, ya’ni “yangilik uchun” iborasidan kelib chiqqan bo’lib, yangilik uchun kurashganlar va ularning g’oyasi shunday deb atalgan.
jadid maktablari – eski musulmon diniy maktablarini isloh qilib, yangicha usulda ta’lim bergan va jadidchilik g’oyalarini ilgari surgan maktablar. Bu maktablarda diniy darslar bilan bir qatorda dunyoviy ilmlar ham o’qitilar edi.
jandarmeriya – Rossiya imperiyasida siyosiy muhofaza, tintuv ishlari olib borish, davlatga qarshi siyosiy chiqishlarga qarshi kurash uchun xizmat qiladigan maxsus polisiya qo’shinlari.