O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

2

 Каботаж алоqалари икки qисмдан катта каботаж ва кичик каботаждан иборат. 

Катта каботаж бир нечта денгиз xавзасида кемаларнинг сузиши, кичик каботаж бир ёки икки денгиз 

xавзаларида кемаларнинг сузишидир. 

---

 

26 

va ixtisoslashgan Yevropa va SHimoliy Amerikada yirik port-sanoat majmualari 

shakllangan. 

 

Ikkinchi  o’rinda  Tinch  okeani  turadi.  Asosiy    yo’nalishlari  Yaponiya, 

Xitoy,  AqSH  ning  g’arbiy  soxil  bo’yi,  Koreya  Respublikasi,  Janubiy-SHarqiy 

Osiyo  mamlakatlari  Avstraliyada,  Rossiyada  (Vladivostok,  Janubiy  Saxalin) 

shakllansa,  Xind  okeanida  -  Fors  ko’rfazi  (asosan  neftь  va  neftь  maxsulotlari), 

Xindiston va boshqa mamlakatlar yirik yuk yo’nalishlarida ishtirok etmoqda.  

 

Xalqaro kanallar iqtisodiy aloqalarda muxim o’rin tutadi. Bunday kanallar 

uchta  -  Suvayish  (1869  yilda  ishga    tushgan,  uzunligi  173  km,  eni  120-150  m, 

chuqurligi  12-13  m,  yiliga  250-300  mln.t.yuk  o’tadi,  barcha  mamlakat  kemalari 

uchun ochiq), Panama (1914 yil ishga tushgan, uzunligi 82 km, eni 16 km.li kanal 

AqSHga  qarashli  bo’lgan  va  1999  yil  31  dekabrda  Panama  xukumatiga  berish 

xaqida shartnoma imzolangan bo’lib, belgilangan muddatda Panama xukumatiga 

berildi.  Yiliga  150-200  mln.t.  yuk  o’tadi),  Killь  (uzunligi  95  km,  eni  102  , 

chuqurligi 11 m, yiliga 50-100 mln.t. yuk o’tadi). 

 

SHuningdek,  qora  dengiz,  Baltika,  Duvr,  Gibraltar,  Malakka,  Singapur, 

Zond, Laperuza, Singapur, Koreya bo’g’ozlari xam  muxim iqtisodiy axamiyatga 

egadir.  

 

Dengiz  suvlarida  suzish  barcha  mamlakat  kanallari  uchun  ochiq.  qirg’oq 

bo’yi  xududlarida  esa  kemalar  shu  xududdagi  mamlakatlar  tomonidan  nazorat 

qilinadi. Dunyo bo’yicha yagona xududiy suvlarni kenglik bo’yicha nazorat qilish 

qonuni  yo’q.  Xududiy  suvlarni  nazorat  qilish  qirg’oq  bo’yi  mamlakatlari 

tomonidan yoki xalqaro shartnoma asosida o’rnatiladi. Masalan, Buyuk Britaniya, 

Frantsiya,  AqSH  va  boshqa  bir  qator  mamlakatlarning  qirg’oq  bo’yi  xududidagi 

chegaralari 3milь

3

,  O’rta  Dengiz qirg’oq bo’yi  mamlakatlari,  Markaziy  Amerika 

davlatlari,  Xindistonda  -  5  milь,  CHili,  Peruda  200  milь,  Rossiya,  Bolgariya, 

Ruminiyada  12  milь  deb  belgilangan.  80-yillarning  boshlarida  deyarli  barcha 

soxil bo’yi mamlakatlari dengiz chegaralarini 200 milь deb o’zgartirdilar.