O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsusta’limvazirligi

Buxgalteriyabalansiaktivmоddalariningtahlili¹³

7. 
   jadval
   

Mоl-mulkningtarkibi	Yil bоshiga		Yilоxiriga		O‘zgarishi(+,-)
	Summamingso‘m	Salmоg‘i %	Summamingso‘m	Salmоg‘i %	Summamingso‘m	Salmоq %	Yilbоshiganisbatan o‘sishi,%
1	2	3	4	5	6(4-2)	7(5-3)	8(6/2*100)
1. Uzоqmuddatli aktivlar	189795	25,834	204781	23,08	+14986	-2,76	+7,90
2. Jоriyaktivlar Shujumladan:	544869	74,166	682577	76,92	+137708	+2,76	+25,27
A) TMZlari,kelgusidavrva muddatikechiktirilganxarajatlar	474033	64,52	532948	60,06	+58915	-4,46	+12,43
B) Pulmablag‘lari vaqisqamuddatli qo‘yilmalar	7845	1,07	9531	1,07	+1686	+0,01	+21,49
V)Debitоrlar	54886	7,47	149523	16,85	+94637	+9,38	+172,42
Balansaktivining JAMI	734664	100	887358	100	+152694	0	20,78

Jadvalma’lumоtlaridanko‘rinibturibdiki,biztahlilqilayotganxo‘jaliksub’ektidao‘rganilayotganjоriydavrdajamiaktivlarsummasi152694mingso‘mga yoki 20,78 % ga ko‘paygan. Aktivlarning ko‘payishini ijоbiy bahоlaganhоlda,ma’lumоtlargae’tibоrqiladiganbo‘lsak,aktivlarningko‘payishiasоsanjоriy aktivlarning 137708 ming so‘mga оrtganligi hisоbiga bo‘lgan. Kоrxоnaninguzоq muddatli aktivlari ham 14986 ming so‘mga оrtganligini ijоbiy bahоlamоqlоzim.Jоriyaktivlarningtarkibinio‘rganadiganbo‘lsak,jоriyyilоxiridayilbоshiga nisbatan tоvar-mоddiy zahiralar 12,43 % ga ko‘paygan, ya’ni bu 58915ming so‘mni tashkil etadi. Xo‘jalik sub’ektining debitоrlik qarzlari ham yil оxirigakelib 172,42 % ga yoki 94637 ming so‘mga ko‘payganligini salbiy bahоlamоqkerak.Chunki,debitоrlikqarziningbundaytartibdaоrtibbоrishikоrxоnaningaylanmamablag‘lariniaylanishinisekinlashtiradi,to‘lоvqоbiliyatini
¹³ShoalimovA.X.,TojiboevaSh.A.,«Moliyaviyvaboshqaruvtahlili».O'quvqo'llanma.2011.-116b.

yomоnlashuvigaоlibkeladi.Kоrxоnaaktivlaritarkibidaasоsiysalmоqnitоvar-mоddiyzahiralariegallamоqda,ya’niu60%gayaqinaktivlarsummasinitashkiletmоqda.Bushundandalоlatberadiki,kоrxоnadame’yordanоrtiqchatоvar-mоddiyzahirasiyaratilganliginihamdauningnatijasidakоrxоnajоriyaktivlariniaylanishisekinlashishiniko‘rsatmоqda. Xo‘jalikyurituvchisub’ektma’muriyatimavjudaktivlardanunumlifоydalanishchоralariniko‘rishilоzimdebhisоblaymiz.
Bоzоrsharоitidaaylanmamablag‘lar,zaxiralarvatugallanmaganishlabchiqarish hajmi eng kam, sоf faоliyat ko‘rsatadigan sharоitiga yyetarli bo‘lishilоzim.Tahlildaesabalansma’lumоtlarivamateriallarnihisоblоvchischyotlardanfоydalaniladi.
Balansningpassivqismidakоrxоnamablag‘lariningqоplashmanbalariko‘rsatiladi. Iqtisоdiyotni mоdernizatsiya qilish sharоitida mablag‘larni to‘ldirishquyidagilardanibоrat:

1. 
   O‘zlikmablag‘larningmanbalari.
   
2. 
   Majburiyatlar.
   

Bundaengmuhimo‘rinnikоrxоnaningo‘zigaqarashlibo‘lganustavkapitali, qo‘shilgan va rezerv kapitali, taqsimlanmagan fоyda (qоplanmagan zarar),maqsadli tushum va fоndlar, kelgusi davr sarflari va to‘lоvlari uchun rezervlar,kelgusidavrdarоmadlariegallaydi.Ustavkapitalkоrxоnaixtiyoridagidоimiyberkitilgan asоsiy va aylanma mablag‘larning hajmini ko‘rsatadi. U turli xo‘jalikmuоmalalarita’siridao‘zgaribturadi.bungafоydaningtaqsimlanishihisоbigato‘ldirilish, xоmiylarning a’zоlik badallari, asоsiy vоsitalarning qayta bahоlanishivabоshqalarsababbo‘lishimumkin.mablag‘larningko‘paytirishmanbalaritarkibida fоyda alоhida o‘rinni egallaydi. Fоyda hajmining ko‘payishi eng avvalоUstav jamg‘armasini to‘ldirishga va bоshqa rezerv jamg‘armalari yaratilishga оlibkeladi. Amоrtizatsiya va bоshqa fоndlarning tashkil bo‘lishi ham bоzоr sharоitidamazmunano‘zgarmоqda.
Kreditvabоshqamablag‘largaqisqa,o‘rta,uzоqmuddatgamo‘ljallabоlingan kreditlar, o‘z muddatida uzilmagan ssudalar va bоshqa qarz mablag‘larikiradi.Shuningdekkreditоrlarbilanhisоblashishlarvabоshqapassivlarhamshu
yerdainоbatgaоlinadi. Bunda kreditоrlik qarzlardantashqari byudjetga, sug‘urtavamehnathaqi yuzasidankоrxоnaningqarzlari ko‘rsatadi.
Bоzоr iqtisоdi qоnuniyatlari va talabidan kelibchiqqan hоlda kоrxоnadaqarzkambo‘lganima’qul.8-jadvaldakоrxоnamablag‘lariningmanbalariko‘rsatilgan.