O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus

Rasional ovqatlanish qoidalari. Ovqatlanishning ilmiy asosda ratsional
tashkil etilishi uchta qoidaga asoslanadi:
1. Ovqatlanishning miqdor qoidasi. Bir  kecha-kunduzgi ovqatdan
organizmda hosil bo’ladigan energiya miqdori, sarflanadigan energiya miqdoriga
teng bo’lishi kerak.
2. Ovqatlanishning sifat qoidasi. Bir kecha-kunduzdagi ovqat tarkibidagi
oqsillar, ёg'lar va uglevodlar, mineral tuzlar, suv, vitaminlarning miqdori
organizmning shu moddalarga bo'lgan ehtiyojini qondirishi kerak.
3. Ovqatlanish rejimi. Bir kecha-kunduzgi ovqat miqdori to'rt qismga
bo'lingan holda iste'mol qilinishi kerak. Maktab o'quvchilarining ovqatlanish rejimi
ularning ertalabki yoki kechki smenada o'qishiga qarab, quyidagicha tashkil etilishi
mumkin.
Ertalabki  nonushta - bir kecha-kunduzgi ovqat kaloriyasining 20-25% ini
tashkil etadi. U poliz mahsulotlaridan tayyorlangan shakarop va go`shtli, sutli,
xamirli issiq ovqat, tuxum, sut, pishloq shirin choy yoki kofedan iborat bo`lishish
zarur.
Ikkinchi nonushta – 15 % tashkil etadi – pecheni, choy, yengil mahsulotlar
sut.
Tushlik – 3 xil bo`lishi kerak: 1) suyuq osh, ishtahhani qo`zg`aydi va ovqat
hazmini yaxshilaydi; 2) go`sht va baliq, yoki oqsilga boy ovqatlar, zabzavotlar; 3)
sharbatlar. Tushlikning kaloryasi kunlik ovqatning 30 – 35 % ni tashkil qilishi
lozim.
Tushlikdan keingi ovqat – bu bir kecha kundizlik energiyaning 15 – 20 % ni
tashkil etishi kerk. Bolada kundizgi uyqudan kein chanqoqlik kuchayadi. SHuning
uchun bu paytda bolaga meva, sabzavot, hamda turli xil sharbatlar berish lozim.
Kechki ovqat -  kundalik ovqat kaloriyasining 20 – 25 % ni tashkil etishi
lozim.  Bu payt sutli, sabzavotli, mevali yormali yoki yengil hazim bo`ladigan
maxsulotlardan tayyorlangan ovqatlar ma’qul bo`ladi.
Ovqat normasi. Odam bajaradigan ishning turiga qarab, sarflaydigan
energiyasi turlicha bo'ladi. Sarflangan energiya miqdoriga qarab, bir kecha-
kunduzgi ovqat ratsioniga qo'shiladigan oziq moddalarning miqdori odamning
kasbiga, yoshiga qarab turlicha belgilanadi. Ovqat miqdorini belgilashda ob-havo,
iqlim hisobga olinadi, ya'ni yozning issiq kunlarida ovqat tarkibida go'sht, ёg' kabi
qiyin hazm bo'ladigan va ko'p energiya hosil qiladigan moddalar  kamaytirilib,
meva, sabzavot va uglerodlar ko'paytiriladi. Bolalarni ovqatlantirishda ovqat
tarkibidagi mahsulotlar nisbatini hisobga olish kerak.

---

188
12 - jadval