O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

43



Operatsion tizim funksiyalari


Operatsion tizim ko‘p jihatdan hisoblash tizimining mavqeini aniqlaydi. OT bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan ikkita asosiy funksi- yani bajaradi: foydalanuvchi uchun qulay muhitni yaratadi va kompyuter resurslarini ratsional boshqarish orqali undan samarali foydalanadi.

Agar foydalanuvchi kompyuter bilan mashina tili darajasida muloqot qilsa, u holda foydalanuvchi har bir bajariladigan amal- larni dasturlash bilan shug‘ullanishiga to‘g‘ri kelar edi. OT esa, foydalanuvchilarni bu murakkab vazifadan ozod qilib, kompyuter bilan bo‘ladigan mashina darajasidagi muloqotni o‘z zimmasiga oladi.

Zamonaviy hisoblash tizimlari (alohida olingan kompyuter ham, tarmoq ham) protsessor, xotira, taymerlar, disklar, tarmoq kommunikatsiya qurilmalari, printerlar va shu kabi qurilmalardan iborat murakkab tizimdir. OT hisoblash mashinasining barcha resurslarini shunday boshqarishi kerakki, uning ish faoliyati sa- maradorligining maksimal darajasiga yetkazishi kerak. Samarador- lik ko‘rsatkichi bo‘lib, o‘tkazuvchanlik qobiliyati va tizim reaktivligi hisoblanadi.

OT ga dasturiy vosita sifatida nazar tashlaydigan bo‘lsak, u tizimli va xizmatchi dastur vositalari majmuasidan iborat. U bir tomondan kompyuterning asos dasturiy ta’minotiga tayansa, boshqa tomondan yuqori darajadagi amaliy va xizmatchi ilovalar uchun tayanch xizmatini o‘taydi. OT ilovalari deb, shu tizim boshqaruvi ostida ishlaydigan dasturlarga aytiladi.

Hamma OT laming asosiy funksiyasi — dallollik xizmatidir. Bu xizmat bir necha xil interfeys (muloqotni) ta’minlashni ko‘zda tutadi:

• 
  dasturiy — apparat vositalari va foydalanuvchi o‘rtasidagi interfeys (foydalanuvchi interfeysi);
  
• 
  dasturiy va apparat ta’minoti o‘rtasidagi interfeys (apparat- dasturiy interfeys);
  
• 
  turli dasturiy ta’minotlar orasidagi interfeys (dasturiy interfeys).
  

Agar operatsion tizimni (OT) qisqacha izohlasak, bu — boshqaruv dasturidir. OT kompyuterning fizik va dasturiy resurslarini taqsimlash va ularni boshqarish uchun ishlatiladigan dastur.