O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

4.Yangi mavzuni tushuntirish:
Bu bosqichda o’qituvchu o’quv dasturiga asoslanib, o’quvchilarga keraqli bilim doirasi bo’yicha mavzuni tushuntiradi va o’quvchilar ma’ro’zaning asosiy qismlarini daftarga yozib oladilar. Oqituvchi yangi mavzuni tushuntirishda innovatsion va yangi axborot texnologiyalaridan foydalanib o’quvchilar hamkorligida ularning fkrlashi uchun yo’llanmalar berib ishlaydi.
To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakatda tezlik va yo'l formulalari. Harakatni grafik ravishda tasvirlash
Mazmuni: to'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakat; tezlik grafigi; yo'l formulasi; yo'l grafigi; erkin tushish; yuqoriga tik otilgan jismning harakati erkin tushish tezlanishi.,
To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakat. To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakat deb, tezliklari teng vaqtlar oralig'ida teng miqdorda o'zgaradigan harakatga aytiladi. Bunday harakatda tezlanishning tangensial tashkil etuvchisi o'zgarmas bo'ladi, ya'ni
a,=a = — = const
Δt
Δv — tezlikning Δt vaqt davomida o'zgarishi, ya'ni Δv = v_t — u₀, bunda v₀ — boshlang'ich (dastlabki) tezlik, v_t — Δt vaqt o'tgandan keyin crishilgan tezlik. Biz v_t = v deb olaylik. Shuningdek, vaqt orali-g'ini soddaroq qilib At-- /deb belgiiasak, yuqoridagi formula quyi-dagi ko'rinishga keladi:
a = ^^,
bu formuladan keyingi tezlik v ni topsak
v = v₀ + at.
Harakat tezlanuvchan bo 'Iganda a musbat ishora bilan, sekinla-nuvchan bo'Iganda manfly ishora bilan olinadi.
To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakatda o'rtacha tezlik v_&t boshlang'ich v₀ va oxirgi v tezliklarning o'rtacha arifmetik yig'indisi kabi topilishi mumkin:
Tezlik grafigi. To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakatda tez­lik grafigini chizish uchun ordinata o'qiga tezlik, abssissa o'qiga vaqtni joylashtiramiz. boshlang'ich tezligi nolga teng bo'l-gan harakatning tezlik grafigi ko'rsatilgan. v₀ = 0 da (6.3) ifoda quyidagi ko'rinishni oladi.
Agar boshlang'ich tezlik noldan farqli bo'lsa, unda tezlik gra­figni olishi mumkin. Shuni qayd etish kerakki, tezlik grafigi o'rab turgan yuzaning son qiymati o'tilgan yolning kattaligini ko'rsatadi.
Yo'l formulasi. To'g'ri chiziqli tekis harakatda yo'l formulasini topaylik. shtrixlangan yuza v tezlikli moddiy nuqtaning t vaqtda o'tgan yo'lini ifodalaydi. Uchburchakning yuzini topish formulasidan
_{s =} l_v._{t =} i_at2
Endi boshlang'ich tezlik noldan farqli bo'lgan hoi uchun yo'lni hisoblaylik. Yo'l OABD trapetsiyaning yuziga teng bo'ladi. Bu yuza o'z navbatida, OACD to'rtburchak va ABC uchburchaklar yuzalarining yig'indisiga teng, ya'ni