O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va O`rta maxsus ta'lim vazirligi Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi Andijon davlat univеrsitеti Ijtimoiy-iqtisodiyot fakelteti Pedagogika psixologiya ta’lim yo’nalishi III bosqich talabasi Orifjonova

O`zbеkiston Rеspublikasi
Oliy va O`rta maxsus ta'lim vazirligi
Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi
Andijon davlat univеrsitеti
Ijtimoiy-iqtisodiyot fakelteti
Pedagogika psixologiya ta’lim yo’nalishi
III bosqich talabasi Orifjonova Nodiraning
“Psixologik xizmat” fanidan
KURS ISHI


Andijon – 2016 yil
Mavzu: Amaliyotchi psixologlarning psixokorreksion faoliyati xususiyatlari


Reja:


Kirish: Berilgan nizom asosida korreksion ishlarni tashkillashtirish
Asosiy qism:

1. 
   Psixologik xizmat tuzilishi va uni boshkarish
   

2. 
   Psixologlar oldida turgan muammolar
   

3. 
   Amaliyotchi psixologning kasb etikasi
   

4. 
   Psixologning o‘quvchilar va o‘qituvchilar, boshqa
   

vakillari bilan munosabatlari
Xulosa
Berilgan nizom asosida korreksion ishlarni tashkillashtirish
Psixologiya fani nimadan baxs yuritadi - degan savol mavjuddir, birok xozirgi zamonda Korreksion psixologiya fani nimani urgatadi, kanaka predmet degan savol tugilmokda. Ma’lumki psixologiya fani shaxsni urganadigan yagona fan emas, chunki uning ayrim jixatlarini falsafa, pedagogika, logika, sotsiologiya, xatto kibernetika tadkik kilmokda
Korreksion psixologiya fanida esa inson shaxsi va individualligini targib toptirish jarayoniga faol ta’sir kursatishni takozo kiladi. Psixologik xizmatning ushbu yunalishida aloxida axamiyat kasb etadigan narsa bu -bolalar, ukuvchilar, talabalar xulkining buzilishi, ta’limda uzlashtirishning yomonlashuvi kabilarni urganadi.
Psixolog bolalar, ukuvchilar, talabalarning psixik tarakkiyotidagi xulki va muomalasidagi nukson va kamchiliklarni asta -sekin tuzatish korreksiya kilish dasturini ishlab chikaradi va amaliyotga uni tadbik etadi. Buning uchun ular bilan maxsus mashgulotlar utkazadi va ijodiy kobiliyatlarni ustirish maksadida treninglar olib boradi
Korreksion ishlarda guruxning kadriyatlarga yunalganligi etnopsixologik va etnomadaniyati xususiyatlari, elat tarixi , millat odati, usuli, rasm-rusmlari va boshka etnos uz aksini topishi lozim.
Ayniqsa, I.V.Dubrovina (Moskva) va X.Y.Leymets, Yu.L.Sierd (Tallin) larning ko‘p yillik tadqiqotlari natijasi o‘laroq, umumta’lim maktablarida psixologik xizmatning joriy etilishi bu boradagi MDX mamlakatlarida qo‘yilgan ilk qadam ekanligini alohida qayd etish mumkin. Qolaversa, o‘zbek olimlaridan E.G‘oziev, M.G.Davletshin, G‘.B.Shoumarov, B.R.Qodirov, R.Gaynutdinov, V.M.Karimova, N.A.Sog‘inovlarning ham O‘zbekiston o‘rta umumta’lim maktablari va oila tizimlarida psixologik xizmatni joriy etish borasida olib borayotgan qator nazariy-ilmiy va amaliy-uslubiy ishlari Respublikamizda psixologik xizmatni joriy etish va rivojlantirish uchun ma’lum darajada asos bo‘lmoqda. Shunday bo‘lsada, shuni alohida kayd etish kerakki, hanuzgacha O‘zbekistonda mukammal dasturga va amaliy tajribalar yakuniga asoslangan yagona psixologik xizmat tizimini boshqaruvchi rasmiy maqomga ega bo‘lgan Markazning mavjud emasligi va ayni paytda, psixologik xizmat tizimining bugungi holati va uning amaliy faoliyat yo‘nalishlarini har tomonlama, chuqur tahlil qiluvchi va shu tahlillar asosida psixologik xizmatning istiqbollarini ochib beruvchi maxsus tadqiqotlarning taqchilligi nihoyatda dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Demak, tabiiyki, mazkur muammoni bartaraf etish uchun, O‘zbekistonda psixologik xizmatning joriy etilishi, bugungi holati va istiqbollarini o‘rganishga, tahlil qilishga va izohlashga bag‘ishlangan psixologik va sotsial-psixologik tadqiqotlarning olib borilishi kelajagi buyuk bo‘lgan O‘zbekistonimiz ravnaqi uchun kechiktirib bo‘lmas davr va davlat taqozosidir.
Yuqorida aytib o‘tilganlar bilan bir qatorda, O‘zbekistonda psixologik xizmat muammosining dolzarbligi quyidagi jihatlar bilan ham belgilanadi: dastavval,shuni ta’kidlash kerakki,"....bizning amaldagi ta’lim-tarbiya tizimimiz bugungi zamonaviy taraqqiy topgan demokratik davlatlar talablariga javob bera olmasligi ko‘p joylarda yaqqol ko‘rinmoqda. Bugungi kunda mutaxassis kadrlarni tayyorlash, ta’lim va bilim berish tizimi hayotimizda, jamiyatimizda bo‘layotgan islohot, yangilanish jarayonlari talablari bilan yaqindan bog‘lanmaganligi har tomonlama sezilmoqda"(I.A.Karimovning Oliy Majlis to‘qqizinchi sessiyasida so‘zlagan nutqidan. -Ma’rifat ro‘znomasi, 1997 yil 30 avgust, 1-bet). Shundan kelib chiqqan holda, bugungi ta’lim muassasalarida, mehnat jamoalarida bo‘lajak kadrlarni har jihatdan tayyorlash bilan bog‘liq psixologik xizmatning ilmiy-tashkiliy jihatlariga va ayniqsa, ijtimoiy-psixologik muhofaza imkoniyatlarini tadqiq qilishga oid maxsus o‘tkazilgan tadqiqotlarning nihoyatda tanqisligi; ijtimoiy psixologiya, etnopsixologiya fanlarida bugungi psixologik xizmat tatbiqini qamrab oluvchi vazifalarning aniq va batafsil belgilanganmaganligi; bir necha yillardan buyon talaygina ta’lim va mehnat jamoalarida psixologik xizmat ko‘rsatish jarayoni amalga oshirilib kelsa-da va ayni paytda, o‘zbekistonlik psixolog-olimlar tomonidan ilg‘or psixologiya ilmining hayotga, amaliyotga tatbiqiga oid qator yakunlangan tadqiqotlar, ko‘rsatmalar, tavsiyalar mavjud bo‘lsa-da, O‘zbekistondagi psixologik xizmat samaradorligini alohida tadqiq qilinmaganligi; ta’lim va mehnat muassasalarida tashkil etilgan psixologik xizmat tajribalari misolida o‘quvchi va ishchi-xodimlar muvaffaqiyatli faoliyatini ta’minlashdagi ijtimoiy psixologik muhofaza imkoniyatlarini o‘rganish va kamol toptirish bilan bog‘liq bugungi O‘zbekistonning o‘z istiqlol va istiqbol yo‘li, ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyoti talablariga javob beruvchi ilmiy-amaliy tavsiyalarning ishlab chiqilmaganligi kabilarni bugungi dolzarb muammolardan biri sifatida qayd etish mumkin.
Psixologik ishlar majmuasi ukuvchilarni maktab, kollej va litseylarda ukitish davomida psixologik-pedagogik jixatdan chukurrok urganishga yunaltirilgan bulib, ularning individual xususiyatlarini, ta’lim va tarbiyasidagi nuksonlarining sababini aniklashga muljallangandir. Diagnostik va korreksion ishlar guruxiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) utkaziladi. Bu asnoda amaliy psixolog kuyidagi yakkol vazifalarni bajaradi:
- Yosh davr tarakkiyotining muayyan mezonlariga muvofikligini aniklash maksadida psixolog bolalar, ukuvchilar, maxsus maktab va bilim yurti tinglovchilarini, oliy ukuv yurti talabalarini psixologik tekshiruvdan utkazadi, ularning kamolot darajalarini belgilaydi. ukituvchilarning kasbiy yarokligi va layokatini diagnostika kiladi, ularning shaxs xislatlari, irodaviy sifatlari, xis-tuygulari, uz-uzini boshkarish imkoniyati, intellektual (akliy) darajasi va pedagogik kobiliyatini tekshiradi;
Psixolog ukuvchilar va talabalarning psixologik xususiyatlari, ularning kizikish, mayl, ilk iktidorligi kabilarni urganadi, ularga yakkaxol (individual) munosabat va yondashishni yulga kuyadi, mutaxassis va yetuk shaxs sifatida shakllanishiga muayyan yordam kursatadi, trening (maxsus mashk) utkazadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar, ukuvchilar, xunar-kasb bilim yurti tinglovchilari, yangi tipdagi maktab ukuvchilari, oliy ukuv yurti talablarida uchraydigan ukuv malakalari va kunikmalarini egallashdagi nuksonlar, xulyo-atvordagi kamchiliklar, akliy tarakkiyot va shaxs fazilatlaridagi buzilishlar sabablarini diagnostika kiladi. Bolalarning voyaga yetgan odamlar va uz tengkurlari (tengdoshlari) bilan muomalasi xususiyatini tekshiradi. Ularning etnokiyofasi va etnomadaniyati xususiyatini xisobga olgan xolda psixofiziologik metodikalarni muayyan sharoitga moslashtiradi (adaptatsiyalashtiradi). Boshka soxaning mutaxassislari bilan birgalikda ruxiy rivojlanishdagi nuksonlar xilma-xilligini xisobga olib, tabakalashgan differensial diagnostikani amalga oshiriladi;
-Nuksonlarning tibbiy va defektologik tabiatni aniklaydi;
-Deviant (konunbuzarlik) aksil ijtimoiy xulk-atvor sabablari va ularning shakllarini belgilaydi;
-Giyoxvandlik, taksikomanlik, alkogolizm, ugirlik, daydilikning ijtimoiy-psixologik ildizlarini tekshiradi, ularning omillarini taxlil kiladi va boshkalar.
-Raxbar kadrlar va ukituvchilarning kasbga yarokliligini ilmiy asosda tekshirish va anik tavsiyanomalar ishlab chikish.
-Oliy maktab xodimlari sinov (adaptatsiya) muddatini (stajer, yosh mutaxassis, ukituvchi, aspirant va boshkalarni) urganish va amaliy kursatmalar berish.
-Ish yuritish, saylov, saralash, tanlov, kabul buyicha ilmiy-psixologik prognoz kilish, sodir bulishi mumkin bulgan xavfdan ma’muriyatni ogox etish. Attestatsiya, ijtimoiy talab va buyurtmalar yuzasidan ijtimoiy-psixologik axborotlar tuplash va ularni umumlashtirib, tavsiya yaratish.
-Chet el muassasalri bilan aloka kilish, kadrlarning malakasini oshirish, ularning intellektual potensialini aniklash, fan va texnikani rivojlantirish imkoniyati, oliy maktabning nufuzi tugrisida materiallar tuplash, ularni psixologik jixatdan taxlil kilish va maslaxatlar berish va
ukuv kullanmalarining sifati, kitobxonlilik muammosi, xodimlar, talabalarning davlat mulkiga munosabati xakida ma’lumotlar tuplash va ularni umumlashtirish, ma’muriyatiga va kasaba uyushmasiga axborot tayyorlash.
Yotokxonalarda ukuvchilar va talabalarning talabi, extiyoji, kizikishi, ijtimoiy karashlari, nuktai nazari (pozitsiyasi), maslagi, turmushga nisbatan munosabati tugrisida ma’lumotlar tuplash va ularning faolligini oshirish yuzasidan tavsiyalar ishlab chikish.
-Maktab xodimlari, ukituvchilar va talabalarning ekologik, iktisodiy, siyosiy, etnopsixologik bilimlari saviyasini tekshirish va mustakillikni mustaxkamlash imkoniyatini urganish, vatanparvarlik xis-tuygularini shakllantirish maksadida tadbirlar tizimini ishlab chikish.
-An’anaviy ta’lim va tarbiya metodlarining yutugi xamda kamchiliklarini tadkikot kilish, innovatsion, faol uslublar samaradorligini amaliyotda sinab kurish, ukuvchilarning ularga nisbatan munosabatini aniklash va ana shularga asosan ukitishni individuallashtirish, tabakalashtirish buyicha ukuv-uslubiy kursatmalar tavsiya kilish.
-Iktidorli ukuvchilar, talabalar, yosh mutaxassislar, aspirantlarni tanlashda ishtirok kilish, ilmiy-psixologik tavsiyalar ishlab chikish va shunga asoslanib ularga nafakalar belgilash.
-ukuvchilar, ukituvchilar, xodimlar, talabalar ijodiy faoliyati maxsuldorligi, tugaraklar faolligini kutarishning tadbirlarini ishlab chikish, ularning imkoniyatlarini tekshirish, kasb maxoratini egallash buyicha musobakalar, munozaralar tashkil kilish va ularning maxsuli tugrisida bashorat (prognoz) kilish.
-ukuvchilar, ukituvchilar, xodimlar, talabalar urtasida bush vaktni taksimlash va undan omilkorlik bilan foydalanish muammosini ijtimoiy-psixologik nuktai nazaridan tekshirish va bush vaktni maksadga muvofik tashkil kilish yullari xamda ulardan etnopsixologik bilimlar, ma’naviy kadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jixatdan taxlil kilish.
-Maktab ukuvchilari, ukituvchilari, xodimlari va talabalarida davlat mablagini tejash tuygusini aniklash, tejamkorlik, mol-mulkni asrash xissini, noxush kechinmalarni jamoa orasida yoppasiga tekshirish, ularda mexnatni kadrlash burchini shakllantirish buyicha tadbirlar ishlab chikish, milliy gurur, millatlararo munosabatlar madaniyatini tarkib toptirish majmuasini ishlab chikish.
-ukuvchilar, ukituvchilar va maktab xodimlari, talabalarda ishbilarmonlik kobiliyatini rivojlantirish yuzasidan ilmiy-psixologik dastur yaratish xamda uning moddiy boylik ishlab chikarishdagi ulushini taxlil kilish.