O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
52 
xromosomalar normal sondagi iplardan tashkil topadi. Ba’zan bitta hujayrada politeniya 
va polisomatiya bo’lishi mumkin. Mitotik aktivlik yuqori bo’lgan to’kima hujayralarida 
xromosomalarni soni doimiy bo’ladi. Agar hujayralarni bo’linishi reduplikatsiyaga 
nisbatan sekin borsa politeniya va polisomatiya kelib chiqadi. Hujayralarni bo’linishi 
redupliksiyadan 
tezroq 
yuz 
bersa 
somatik 
reduksiya-somatik 
hujayralarda 
xromosomalarni sonini kamayishi yuz beradi. Bu ba’zi xashoratlar va yuqori o’simlik 
hujayralarida tez-tez uchrab turadi. 
7. ENDOREPRODUKSIYa 
Mitotik siklda S1 –davridan keyin G2 davri keladi, uni utab hujayra bo’lina 
boshlaydi. Shu G2 davrida oqsil moddalari ishlab chiqariladi, ular esa mitozni ishga 
soluvchi mexanizm bo’lib qoladi. Shuning uchun DNK sintezi mitozni boshlib beruvchi 
bevosita sabab bo’lmaydi. Aftidan, shuning uchun ko’pchilik hollarda xromosomalar 
ikkilangandan so’ng hujayralar bo’linmaydi. DNK reduplikatsiyasi natijasida yadro va 
hujayra kattayadi, poliploid bo’lib qoladi, ammo hujayralar soni ortmaydi. Bunday 
xodisa –bo’linishsiz xromosomalar reduplikatsiyasi evolyutsiya protsessida ishlab 
chiqilgan bo’lib hujayralar soni ko’paymagan holda organlarni o’sishini ta’minlaydi. 
Хromosomalar va DNK reduplikatsiyasi hosil bo’ladigan, ammo mitoz 
boshlanmaydigan hamma hollarni endoreproduksiya deb nomlangan. U jigar 
hujayralarida, sut emizuvchilarni siydik chiqaruvchi yo’llar epiteliylarda doimiy protsess 
sifatida bo’lib turadi. 
Endovitozni funksional ahamiyati shuki u hujayrani uzuliksiz faoliyatini 
ta’minlaydi. Masalan, kartoshkani mayda tugunaklarini hujayralari mitotik yo’l bilan 
ko’payadi, keyinchalik yosh tugunaklar yadrolarida endomitotik fazalarni ko’rish 
mumkin. Endomitozga o’tish intensiv kraxmal hosil bo’lishga to’g’ri keladi.
Endomitoz doimo poliploidiyaga va hujayralarni kattaligini ortishiga olib kelgani 
uchun, uni DNK va xromosomalar reduplikatsiyasi deb bilmoq kerak.