O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi

Musobaqa o

‘

tkazish usullari 

Basketbol  bo‘yicha  musobaqalar  o‘tkazishni  uch  usuli  qo‘llaniladi:  aylanma,  chiqib 

ketish va aralash usuli. 

Musobaqa  o‘tkazishni  u  yoki  bu  usulini  qo‘llash  musobaqalarning  vazifasi,  sport 

inshoatlari  holati, qatnashchilarni tayyorgarlik darajasi,  moddiy  vositalar, o‘tkazish  muddati  va 

hokazolarga bog‘liq bo‘ladi. 

Aylanma  usul.

  Mazkur  usul  bilan  musobaqa  o‘tkazish  tamoyili  shundan  iboratki, 

bunda har bir  jamoa bir-biri  bilan bir  martadan (1 krug) yoki  bir necha  marta (2 va  undan ko‘p 

krug)  uchrashadilar.  Aylanma  usul  faqat  musobaqa  g‘olibini  oqilona  aniqlab  qolmay,  balki 

barcha  qatnashuvchi  jamoalarning  sport  -  texnik  tayyorgarligiga  munosib  egallangan  o‘rnini 

aniqlab beradi. Aylanma usulning asosiy kamchiligi – musobaqa o‘tkazish uchun ko‘p vaqt talab 

qilinadi.  Aylanma  usul  bo‘yicha  musobaqalar  yakka  uchrashuvlar,  turlar  va  turnirlar  sifatida 

o‘tkaziladi. Yakka uchrashuvlar sifatida o‘tkaziladigan uchrashuvlarni har bir jamoa maydonida 

bittadan  o‘yin  rejalashtirib,  ular  oralig‘ida  bir  necha  kun  dam  olish  uchun  ajratiladi.  Odatda, 

o‘yin  o‘z  maydonida  va  raqib  maydonida  o‘tkaziladi.  Bunday  uchrashuvlar  qatnashchilarni 

o‘qishdan yoki ishdan ozod qilinishini talab qilmaydi. 

Tur  sifatida  o‘tkaziladigan  musobaqalar  umumiy  musobaqaning  bir  qismi  hisoblanadi. 

---

 

33 

Jamoalar  guruhlarga  bo‘linida  va  bir  necha  kun  ichida  dam  olmasdan,  bir  joyda  musobaqa 

o‘tkazadi.  Musobaqa  ikki  va  undan  ko‘p  turdan  iborat  bo‘lishi  mumkin.  Musobaqani  bunday 

usulda  o‘tkazilishi  qatnashchi  jamoalar  hududiy  tarqoq  bo‘lganida  maqsadga  muvoffiqdir. 

Buning  kamchilik  tomoni  shundan  iboratki,  jamoalar  o‘z  maydonida  va  o‘z  shahrida  chiqish 

imkoniyatlaridan mahrum bo‘lishidir.  

Turnir o‘z mazmuni bilan bir joyda bir necha kun davomida o‘tkaziladigan musobaqani 

ifodalaydi; jadval o’yinlar dam olish kunidan tashqari, har kuni o‘tkaziladi. O‘yinlar jadvalini bir 

necha usulda tuzsa bo‘ladi, buning uchun quyidagilarni nazarda tutish kerak: 

-  musobaqada  qatnashish  uchun  topshirilgan  talabnomalarga  ko‘ra  jamoalar  sonini 

aniqlash; 

-  musobaqa  o‘tkazish  uchun  talab  qilinadigan  jadval  kunlar  sonini  belgilash,  jamoalar 

soni  juft  bo‘lganda,  jadval  kunlar  soni  jamolar  sonidan  soni  kam  bo‘ladi,  oq  bo‘lsa,  jamoalar 

soniga teng bo‘ladi; 

- o‘yinlar jadvalini belgilash; 

- jamoalar orasida qur'a tashlash. 

Aylanma usul bilan o‘tkaziladigan musobaqalar natijasi shaxmat jadvali o‘xshash qayd 

qilinadi.