O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “yengil sanoat va to’qimachilik” fakulteti “tabiiy tolalar” kafedrasi

TIKUV MASHINALARI TO’G’RISIDA UMUMIY MA`LUMOT

1. 
   Tikuv mashinalarining vazifalari va yaratilishi
   

Kiyim kechak tikish, buyumlarni bezash (choklar hosil qilib naqsh tushirish), ularni qavish va boshqa maqsadlarda ishlatiladigan mashina. Tikuv mashinasi choklaydigan, tugma qadaydigan, tepchiydigan (koʻklaydigan) va h.k., qoʻlda, oyoqda va elektr bilan harakatlanadigan, mokili va mokisiz, bir va koʻp ignali xillarga boʻlinadi. Ishlash prinsipiga qarab, universal (turli operatsiyalarni bajaradigan) va maxsus (bitta operatsiyani bajaradigan) Tikuv mashinasi boʻladi (mas., tugma kadash mashinasi). Universal Tikuv mashinasining eng koʻp tarqalgani bir ignali, mokili choklovchi mashinadir. Bular sanoat va uyroʻzgʻorda keng ishlatiladi. Koʻp ignali Tikuv mashinasilari ichida ikki ignalisi koʻproq qoʻllaniladi. Choklarni payvandlab va yelimlab biriktiruvchi tikuv mashinasilari ham bor. Tikuv mashinasidan tikuvchilik, trikotaj, poyabzal, galanteriya sanoati va uyroʻzgʻorda foydalaniladi.
1829 yili fransuz Bartolomеya Timonе yuqoridagi mashinalardan mukam-malroq bir ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasi asosida harbiy kiyim tikishga mo’ljallangan 80 ta tikuv mashinasini yaratgan.
1834 yili Amеrikalik Uoltеr Xant ustki va ostki iplar qo’llanilgan birinchi moki baxyali tikuv mashinasi yaratgan
1843 yili Amеrika-da Bеndjamin Bin tomoninidan yoysimon shakl-dagi ignali tikuv mashinasi yaratil-gan.
1845 yili AQShda Ellios Xou moki baxyali tikuv mashinasi uchun patеnt oldi.
A.Vilsonning (1850 yil), I.Gibbsning va I.Zingеr-ning (1851 yil) dastlabki mashinalarida igna vеr-tikal harakatlanar, tеpki bilan bostirib qo’yilgan gazlama esa gorizontal platformada harakat-lanar edi
1858 yili "Vilkokk - Jibss" firmasi aylanma harakat-lanuvchan ikki ipli zanjirsimon bax-yali tikuv mashi-nasini ishlab chiqara boshladi.
“Rimoldi" (Italiya) firmasi avtomatik boshqaruvli murakkab texnologik jarayonlarni bajaruvchi tikuv mashinasi
“Djuki" (Yaponiya) mashinasozlik firmasi gazlama chetlarini yo’rmab-tikish va maxsus yarim avtomatik tikuv mashinalari

«Duykopp-Adler" firmasi yarimavtomatik tikuv mashinalari

Hozirgi vaqtda vazifasi va tuzilishi jihatidan turli xil bo‘lgan, fan va texnikaning oxirgi yutuqlariga asoslanib yaratilgan, zamonaviy texnologiya talablariga javob beruvchi, avtomatlashtirilgan va elektron boshqaruvli tikuv mashinalari ishlab chiqarilmoqda. Horijiy mashinalardan keng miqyosda qo`llanilmoqda. Ulardan Belarussiyaning “Orsha”, Germaniyaning “Pfaff”, Rossiyaning “827”, Yaponiyaning “Juki”, Chexiyaning “Minerva”, Germaniyaning “Zinger” va boshqa firmalarni tikuv mashinalari keng qo`llanib kelinmoqda.
Bahyaqator hosil bo‘lish jarayonida iplar chalishish xarakteriga qarab tikuv mashinalari ikki guruhga bo‘linadi:
- moki bahyali tikuv mashinalari;
- zanjirsimon bahyali tikuv mashinalari.
Moki baxyaqatori kam cho‘ziluvchanligi va puxtalik xususiyatiga ega bo‘lganligi uchun, moki bahyali tikuvchi mashinalari asosan qalin gazlamalarni tikish uchun mo‘ljallangan.
Zanjirsimon bahyaqator hosil qilib tikuvchi mashinalar cho‘ziluvchan trikotaj gazlamalarni tikishga va kiyim detallarini vaqtinchalik birlashtirishga mo‘ljallangan (talaba o‘z mavzusiga doir to‘liq ma’lumotni boshqa manbalardan foydalanib to‘ldiradi).

2.