O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

24 
X U L O S A
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, O’zbekistonning eng qadimgi 
davri davlatchiligi tarixi haqida yunon-rim manbalari va boshqa manbalar
anchagina va ularni o’rganish ishlari haligacha davom etib kelmoqda. Bularga 
eng qadimgi yunon tarixchilaridan Xerodotniong “Tarix” asarini, Diodorning 
“Tarixiy kutubxona”, Polibiyning “Umumiy tarix”, Strabonning “Geografiya”, 
Arrian Flaviyning “Iskandarning yurishlari”, “Parfiyaliklar haqida”, 
“Hindiston”, Ptolomey Klavdiyning “Al-Magest”va “Geografiya”asarlarini 
muhim manba sifatida o’rganishimiz mumkin. Rim tarixchilaridan esa, 
Pompey Trogning “Filipp tarixi”, Kvint Kursiy Rufning “Buyuk Iskandar 
tarixi”, Gay Pliniy Sekundning “Germanlarning urushlari”, “Pomponiy 
Sekundning hayoti”, “Oddiy tarix”asarlari ham qimmatlidir.
Yunon-rim manbalrining o’ziga xos hususiyati shundaki, bu asarlar 
ko’pincha afsona va rivoyatlarga, oddiy mahalliy xalqlarning gaplariga 
asoslanib yozilgan. Shunga qaramasdan, afsonalarda ham birmuncha bo’lsa-da 
haqiqat yashiringan bo’ladi. Bundan tashqari ular ko’pincha harbiy 
bosqinchilar bilan birga kelgan askarlar va saroy tarixchilarining ko’rgan-
bilgan voqealari tasvirlangan. Mahalliy xalq ularni dushman sifatida ko’rib, 
ko’pincha yolg’on-yashiq gapirganlar. Bundan tashqari til tushunmasliklari 
ham ba’zi noqulayliklarni keltirib chiqargan. Natijada, ko’p shahar va 
shahslarning nomlari noto’g’ri yozilgan. Bu esa ularning bugungi kundagi 
nomlarini aniqlashda ba’zi bir noqulayliklarni yuzaga keltiradi. Aniq va to’g’ri 
ma’lumotlarni faqat, chuqur bilimga ega bo’lgan holda, tarixiy asarlarni 
taqqoslab to’g’ri xulosaga kelish orqali olishimiz mumkin.
“Avesto”, qadimgi fors yozuvlari, Gekatey, Gerodot, Ktesiy va boshqa 
yunon tarixshunoslarining asarlari O’rta Osiyo tarixiy viloyatlari ro’yhatini 
quyidagi tartibda ko’rsatib beradi. 

---

25 
“Avesto” 
Qadimgi fors yozuvlari
Yunon tarixchilari 
1.
Mouru 
Marg’ush 
Marg’iyona 
2.
So’g’da 
So’g’uda 
So’g’diyona 
3.
Bahdi 
Baqtrish 
Baqtriyona 
4.
Xvarizam 
Xvarazmish 
Xorasmiya 
5.
-