O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

: I scarcely 
remember our moving with my father and mother to your house early in the dark 
morning when I was young
//
Yosh pallamda dadam, ayam bilan birga 
shahardagi hovlingizga kelganim g’ira-shira yodimda bor
(Oybek)
gapidagi 
yosh pallamda dadam,ayam bilan birga shahardagi hovlingizga kelgan(im) 
shaklidagi sifatdosh o‟ram aniqlab kelishi lozim bo‟lgan va asosiy predikatsiya 
sub‟ektini ko‟rsatuvchi 
paytim 
so‟z shaklining tushganligini gapning umumiy 
mazmuniga ko‟ra sezish mumkin. Shuning uchun ham mazkur sifatdosh o‟ram 
otlashgan va ayni so‟z shakli 
(paytim)
dagi egalik qo‟shimchasi 
(-im)
ham unga 
o‟tgan.
Ba‟zi hollarda o‟z sub‟ekt bo‟lagiga ega bo‟lgan birdan ortiq sifatdosh 
o‟ram birdaniga, uyushgan holda asosiy predikatning sub‟ektini aniqlashi mumkin. 
Bunda mazkur sifatdosh o‟ramlar gapning mazmunini murakkablashtirish bilan 
birga asosiy predikatsiya sub‟ektining tashqi tavsifini tasvirlash uchun ham xizmat 
qiladi: 
Qoshlari oftobda kuygan, yuzi kulrangroq bo’lib qoraygan odam 
allaqanday rangi aynigan kamzul kiyib olgan edi
. 
(A.Muxtor).//
With brows 
burnt in the sun, wiyh the face of dark grey, worn to a colorless old sleeveless 
coat.
U yerda yonoq suyaklari bo’rtib turgan, cho’qqi soqoli yuziga yarashgan 
mo’ysafid mollarning tagini kurayotgan edi.
(T.Po’lat).
Suratda yelkalariga 
ofitserlik pogoni taqilgan, ozg’inligidan lunjlari ichiga botib ketgan ….. qop-
qora bir yigit horg’ingina jilmayib turardi. 
(O.Yoqubov).//
A black young fellow 
stood smoling in the photo.
Sifatdosh o‟ramlar gapdagi boshqa bo‟laklar (aniqlovchi, to‟ldiruvchi, 
hol)ni ham aniqlab kelishi mumkin. Bunda ham gapda shakl va mazmun 
nomuvofiqligi yuzaga keladi. 

---

88 
Ko‟p hollarda esa sifatdosh o‟ramlar butunisicha otlashgan holatda asosiy 
predikatga ifodalangan harakatning ob‟ektini ifodalab keladi. Boshqacha qilib 
aytganda, gap tarkibiga yoyiq to‟ldiruvchi bo‟lak sifatida kiradi, ya‟ni sifatdosh 
o‟ram butunisicha gapning zaruriy bo‟lagi bo‟lib qoladi. Bunda sifatdosh 
o‟ramdagi nominalizatsiyaning kuchayishi bilan undagi predikativ mazmuning 
kamayganligi 
birmuncha 
yaqqolroq 
seziladi. 
Ayni 
paytda 
mazmun 
munosabatlarining bog‟lanishi juda kuchli bo‟ladi, chunki mazmuniy kirishuv, 
propozitsiyalar bog‟lanishidagi zichlik ancha ortiq bo‟ladi. Bu, albatta, bir 
propozitsiyaning (sifatdosh o‟ramdaifodalangan) ikkinchi bir propozitsiya (asosiy 
predikatsiya ifodachisi bo‟lgan gapda ifodalangan) tarkibiga muayyan uzv sifatida 
kirishi bilan izohlanadi. Masalan: