mavzuning dolzarbligi
hozirgi zamon ingliz va o‟zbek
tillarida sintaktik yarus elementlari, gap va boshqa predikativ qurilmalarning
pragmasemantik guruhlari, ular o‟rtasidagi turli ko‟rinishdagi aloqalar va ularga
oid birliklarning matnda ifodalanadigan mazmuni hozirgi zamon tilshunosligida
yetarli darajada chuqur o‟rganilmaganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqotning metodologik asosi
sifatida har tomonlama komil insonni
tarbiyalashning umumfalsafiy va umumpedagogik konsepsiyasi hamda fan,
madaniyat, ta‟lim-tarbiya sohasidagi taraqqiyotning istiqbolli yo‟nalishlari belgilab
berilgan O‟zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning nazariy asarlari,
davlat qonunlari va boshqa me‟yoriy hujjatlar tanlandi.
Bundan tashqari,sintaktik yarusdagi sinonimik strukturalarning tasnifiy
belgilarini aniqlash va ularni semantik guruhlarga ajratishda umumfalsafiy bilish
nazariyasini lisoniy tahlilga tadbiq qilish tamoyillariga amal qilindi
(Колшанский, 1990; Морковкин, 1994; Charniak, 1978; Wierzbicka, 1992;
Сахарный, 1997; Abduazizov, 2007; Ashurova, 1991; Кубрякова, Е.С. 2006;
Аритюнова, Н.Д. 2000.).
2
2
Колшанский Г.В. Обьективная картина мира в познании и языке, - М.: Наука, 1990. -15с.
10
Mamlakatimiz olimlarining xorijiy tillarining nazariy masalalariga oid
(Abduazizova A.A., Ashurova D.U., Bo‟ronov B.J., Mamatov A.E., Nazirova
Sh.A., Rasulova M.I., Safarov Sh.S., Umarxo‟jayev M., Yusupov U.Q., va
boshqalar) fikr-mulohazalariga ham tayaniladi.
Tadqiqot
maqsad
va
vazifalari
sinonimik
sintaktik
struktura
ko‟rinishdagi qurilmalarining semantik tuzilishi va ularning matndagi rolini
o‟rganishdir. Ushbu yo‟nalishda bajarilayotgan tadqiqot sinonimik sintaktik
strukturalarning ingliz va o‟zbek tillari sintaktik tizimida tutgan o‟rnini belgilash
hamda bu shakldagi qurilmalarning umumlisoniy va xususiy ko‟rsatkichlarini
farqlash maqsadini ham nazarda tutadi.
Ko‟zlangan maqsadga binoan tadqiqotning asosiy vazifalari quyidagilardan
iborat:
- sinonimik sintaktik strukturalarning sintaktik tabiatini namoyon qiluvchi
lisoniy va nolisoniy vosita-belgilar majmuasini aniqlash;
- sinonimik sintaktik strukturalarning ingliz va o‟zbek tillari sintaksisi
tizimidagi boshqa hodisalar, birliklar bilan munosabatini belgilash;
- Sinonimik sintaktik strukturalar tarkibiy qismlari o‟rtasidagi munosabat
asosida yuzaga keladigan ma‟no xususiyatlarini farqlash va shu asosda sinonimik
sintaktik strukturalarning semantik guruhlarini ajratish;
- Sinonimik sintaktik strukturalar qurilmalari vositasida ifoda qilinayotgan
murakkab nutqiy harakatlar turlarini ajratish va shu yo‟sinda ushbu qurilmalarning
pragmasemantik mazmunini o‟rganish;
- Murakkab tarkibdagi nutqiy harakatlarning matn tuzilishidagi faollashuv
darajasini o‟rganish hamda matn tarkibining pragmalingvistik tadqiqida tutgan
o‟rnini belgilash.
Морковкин В.В. Морковкина А.В. Язык, мышление и сознание et vice versa//Русский язык за рубежом.1994.
№1. –с 8-14.
Charniak E. On the Use of Framed Knowledge in Language Comprehesion//Artificial Intelligence. 1978.vol.2(3). –
p.225-265.
Сахарный Л.В. Текст – Мозг – Образ мира//XXI Международный симпозиум по психолингвистики и теории
коммуникации. – М., 1997, -с. 140-141.
Абдуазизов А.А. О составных частях когнитивной лингвистики//хорижий филология. – Самарканд.,СамГИИЯ,
2007, -№3(24). С.5-6.
Ашурова Д.У. Производное слово в свете коммуникативной теории языка. Т.: Фан, 1991, -98с.
11
Bunday tadqiqot vazifalarining uzviy ravishda amalga oshirilishi,
sinonimik sintaktik strukturalarning o‟ziga xos xususiyatlarini to‟liq va ob‟ektiv
tarzda bayon qilishga, ularning shakliy va ma‟no xususiyatlarining uyg‟unlashuvi
zaminida faollashuvchi kommunikativ mazmun va mohiyatini o‟rganishga imkon
beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |