O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Ikrom took out the knife from the metall-shield and put it close to the old 
man. Ikrom jez poynakli qindan pichoq chiqarib cholning oldiga qo’ydi 
(Said 
Ahmad.).
Bu gapda 
jez poynakli qindan pichoq chiqarib 
o‟ramining predikativ 
bo‟lagi bo‟lgan 
chiqarib
ravishdoshi bo‟lgan 
qo’ydi
asosiy predikatining 
sub‟ektlari umumiy 
Ikrom
. Unda sub‟ektlarning umumiyligidan tashqari asosiy va 
ikkinchi darajali predikatlarning zaruriy mazmun uzvlari bo‟lgan vositasiz (harakat 
bevosita o‟tadigan) ob‟ektlarining ham umumiyligini ko‟rish mumkin. Ular bir xil 
bo‟lgani uchun takrordan qochilib, keyingi o‟rinda sintaktik jihatdan 
ifodalanmagan. Qiyoslang: 
pichoq(ni) chiqarib; pichoqni qo’ydi. 
Ana shu holat 
mazkur mazmunlar qo‟shiluvining benihoya zich bo‟lishini ta‟min etgan. 

---

49 
Mazmuniy bog‟lanishi bilan mazkur sodda gapning mazmuniy qurilishi 
murakkablashgan. 
Ko‟p hollarda o‟z sub‟ekt bo‟lagi sintaktik jihatdan bevosita ifodalanmagan 
sifatdosh o‟ramlar aniqlab kelgan sub‟ekt ifodalovchi so‟zning tushishi natijasida 
sifatdosh o‟ramlar butunisicha otlashishi mumkin. Tushib qoladigan bunday 
so‟zlar, asosan, 
odam, kishi
kabi shaxs bildiruvchi so‟zlar bo‟ladi. Asosiy va 
ikkinchi darajali predikatlarning umumiy sub‟ektini ifodalovchi so‟z tushib 
qolgach, sifatdosh o‟ram asosiy predikatning sub‟ektini ifodalaydigan bo‟lib 
qoladi. Sifatdosh o‟ramdagi predikativ bo‟lakning sub‟ekti esa ayni otlashgan 
o‟ramning o‟z mazmunidan anglashilib turadi. Ikkinchi darajali predikatsiya 
ifodachisi bo‟lgan sifatdosh o‟ramining butunisicha asosiy predikatsiyadagi zaruriy 
uzv – sub‟ektni ifodalashi ikki propozitsiya aloqasining mazmuniy jihatdan 
benihoya zich bo‟lishini ta‟min etadi. Masalan: