O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1.36-rasm
.Avtotransformatorlar chulg‗amlarining ulanish sxemalari va guruhlari
3) pasaytiruvchi katta quvvatli avtotransformatorlarda past kuchlanish 
tarmog‗ining simlari bilan yer orasida xavfsiz ishlatish shartlariga aslo to‗g‗ri 

---

72 
kelmaydigan katta kuchlanish paydo bo‗ladi. Masalan, past kuchlanishli tarmoq 
simlari va yer orasida zaminlanish bo‗lmagan holda avtotransformatorning PK 
chulg‗amiga yuqori kuchlanishli tarmoq simlarining yer bilan hosil qilgan sig‗imiy 
bog‗lanishlar hisobiga byjudga kelib, qiymati 
U/2
bo‗lgan katta kuchlanish tashkil 
qiladi. Agar avtotransformator elektr tarmog‗i kuchlanishini 3000 V dan 220 V 
gacha pasaytirganda YK tarmoq simlari bilan yer orasida 3000/2=1500 V 
kuchlanish paydo bo‗lar edi. 
Transformatsiyalash koeffitsiyenti o‗zgartirilib turiladigan kam quvvatli 
avtotransformatorlarni kuchlanish rostlagichlari deyiladi. Ular bir fazali (ПНО turi) 
va uch fazali (ПНТ turi) bo‗lishi mumkin. 
NAZORAT SAVOLLARI 
1.Avtotransformatorning o‗ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? 
2.Avtotransformatorning afzalliklari nimalardan iborat? 
3. Uch chulg‗amli avtotransformatorda past kuchlanishli chulg‗am qanday 
sxemaga ulangan bo‗ladi va bu chulg‗am qanday vazifani bajaradi? 
4.Avtotransformatorning kamchiliklari nimalardan iborat? 
5. Elektr o‗lchash sxemalari uchun transformatorning ahamiyati nimada? 
6. Uch chulg‗amli transformatorning afzalliklari nimada? 
7. Avtotransformatorlarning afzalliklari va kamchiliklari nimada? 
8. Avtotransformatorlarning afzalliklari transformatsiyalash koeffitsientiga 
bog‗liqmi? Tushuntiring, nima uchun? 
9. Transformatsiyalash koeffitsienti o‗zgaruvchan avtotransformatorning ishlash 
prinsipini tushuntiring. 
10. Payvandlash transformatorining tuzilishi va ishlash prinsipiga oid ma‘lumot 
bering. 
11. «Tipaviy quvvat» nima va u qanday aniqlanadi? 
12. Qanday hollarda uch fazali kuchlanishlar sistemasini 6 va 12 fazaliga 
o‗zgartirish zarur bo‗ladi? 

---

73 
13. Elektrlashtirilgan temir yo‗l transporti kuch transformatorlariga oid ma‘lumot 
bering.
14. Elektr o‗lchash sxemalarida ishlatiladigan transformatorlarning ahamiyati 
nimadan iborat? 
15. Kaskadli tok transformatori qanday ishlaydi? 
16. Nima uchun tok transformatorining ikkilamchi chulg‗ami normal ish 
jarayonida uzib qo‗yilmasligi kerak? 
17. Impulsli va pik-transformatorlar qanday vazifani baja radilar? 
18. Transformator yordamida qanday qilib chastotani ko‗paytirish mumkin? 
19. Uch chulg‗amli transformator qanday ishlaydi? 
29. Uch chulg‗amli transformatorning afzalliklari? 
30. Сhastota o‘zgartiruvchi transformatotlarning ishlash printsipini tushintiring? 
31. Chastota trasnformator yordamida qanday qilib ikki karra oshiriladi? 
32. Chastota trasnformator yordamida qanday qilib uch karra oshiriladi? 
33. To‗g‗irlagich qurilmalari uchun transformatorlar turlari to‘g‘risida tushintirish 
bering? 
34. Avtomatik qurilmalar uchun transformatorlar turlari? 
35. Elektrlashtirilan temir yo‗l va shaxar elektr transformatorlari uchun kuch 
transformatorlari to‘g‘risida ma‘lumot bering. 
36. Elektr o‗lchash sxemalari uchun transformatorlar turlari? 
37. Kuchlanishni to‗liq rostlovchi transformator turlari? 
38. Fazalar sonini o‗zgartiruvchi transformatorlar to‘g‘risida ma‘lumot bering? 
39. Kuchlanish stablizatori to‘g‘risida ma‘lumot bering? 

---

74