O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Muomalaga chiqadigan sub’ektlarning xususiyatiga ko’ra ulgurji va chakana savdoni ajratish mumkin. Chakana savdoda asosan sotib oluvchilar fuqarolar hisoblanadi. Turli shakldagi korxonalar, firmalar, xususiy do’konlar va boshqalar esa sotuvchi hisoblanadi. Ulgurji savdoda mahsulotlar yirik partiyalarda ko’tarasiga sotiladi. Bozorning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lib iste’mol tovarlari va xizmatlar bozori hisoblanadi.
Bu bozorda xo’jalik sub’ektlarining barcha uchta turi: uy xo’jaliklari, davlat va korxonalar qatnashadi.Iste’mol tovarlari va xizmatlari bozorining maxsus turi intellektual tovarlar bozoridir. Bu bozorda aqliy mehnat mahsuli bo’lgan tovarlar – ilmiy g’oyalar, texnika yangiliklari, san’at va adabiyot asarlari, har xil axborotlar oldi-sotdi qilinadi. Intellektual bozor tarkibida ilmiy-texnika ishlanmalarini ayirboshlash katta o’rin tutadi. U amalda patent, litsenziya va nou-xau sotishdan iborat bo’lib, bu bozorda asosan innovatsiya firmalari ish ko’radi. Mazkur firmalar yangiliklar yaratish, bozorda sotish va ishlab chiqarishga joriy etish bo’yicha xizmat ko’rsatadi.
Ishlab chiqarish vositalari (resurslar) bozorida tovar sifatidagi mehnat vositalari va materiallar oldi-sotdi qilinadi. Bu bozorda mashina, asbob-uskuna, xomashyo, yoqilg’i va materiallar kabi ishlab chiqarish vositalari ulgurji ravishda sotiladi. Resurslar bozoridagi tovarlar shaxsiy iste’molga emas, ishlab chiqarish iste’moliga xizmat qiladi, ya’ni ishlab chiqarish talabini qondiradi.
Yuqoridagi fikrlar bozor va uning mohiyatini tushunib olishga ko‘maklashgan bo‘lsa, endi bozorni o‘rganishning maqsadi va usullari haqida suhbatlashamiz.
Marketing tadqiqotlarining eng muhim yo‘nalishlaridan biri - bozor holati, rivojlanish istiqbollarini asoslangan holda oldindan ko‘rishni amalga oshirishga va korxona, firmalarning ishlab chiqarish-sotish va ilmiy-texnik faoliyati samaradorligini ta`minlash maqsadida bozorga marketing ta`sirining tegishli tadbirlarini ishlab chiqishga imkon beruvchi yo‘nalish bozorni kompleks tadqiq qilishdir (BKT). Zamonaviy marketing tamoyillarida bozorni tadqiq qilishga alohida e`tibor qaratiladi xamda u marketing strategiyasi asosini tashkil etadi.
Bozorni o‘rganishdan asosiy maqsad uning holatiga baho berish va rivojlanish istiqbolini ishlab chiqishdan iborat.
Bozor tadqiqotlariga quyidagilar kiradi:

• 
  Bozor sharoitini tadqiq qilish
  
• 
  Savdo uslub va shakllarini o‘rganish