O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

Abu Ali ibn Sino
(980-1037) Ibn Sino haqiqiy qomusiy olim bo‗lib, o‗z 
davrining deyarli barcha fanlari bilan muvaffaqiyatli ravishda shug‗ullangan va 
ulargaoid ilmiy asarlar yaratgan. U Yoshligida ―Qur‘oni Karim‖ni yod olib, o‗ta 
zehnli bo‗lgan. U fan asoslari bilan chuqur shug‗ullanish, mashaqqatli mehnati 
samarasi bilan 17 Yoshidayoq olim sifatida shakllanib, tabib degan nom chiqara 
boshlagan.

---

98 
Ibn Sino ham o‗sha davrdaXorazmda fan va madaniyat xomiysi sifatida nom 
chiqargan Ma‘mun (999-1016) saroyida mashhur olim, faylasuflar bilan ijod qilgan. 
AmmoXorazmni 1017 yilda Mahmud G‗aznaviy egallagach, u Hamadonda ijod qildi. 
Ibn Sinoning 450 dan ortiq asarlari manbalarda qayd etilgan, lekin bizgacha
faqat 242 tasi etib kelgan. Uning «Al Qonun al fit –tib» shoh asar bo‗lib, XII asrda 
Evropada lotin tiliga tarjima qilingan. 
Mashhur shved botanigi Karl Linney (1707-1778) Ibn Sinoning botanika 
sohasidagi xizmatlarini ta‘kidlab, tropik mamlakatlarda dengiz suvida ham o‗suvchi 
va doimo yashil holda qoladigan bir daraxtni Avitsenna deb atadi. Ibn Sino ham 
G‗arbda, ham Sharqda ―Avitsenna‖ va ―Shayxur-Rais‖ nomi bilan shuhrat qozongan. 
Al-Qamariydan saboq olib etuk darajaga etishgan iste‘dodli olim 
Abu Ali ibn 
Sino
tibbiyot fanidan katta burilish yasadi. Ibn Sinoning «Tib qonunlari» asari besh 
jilddan iborat bo‗lgan. «Tib qonunlari» 1024 yilda yozib tugallangan. U XX asrning 
o‗zida turli tillarda 36 marta nashr qilingan. Shundan so‗ng ushbu asar uzoq asrlar 
davomida Evropa universitetlarida tibbiyot fakultetlarida asosiy qo‗llanma
vazifasini bajargan. 
Ibn Sino faqatgina tib ilmidagina emas, balki falsafa, astronomiya, kimyo, 
fizika, geografiya, musiqa va adabiyot so
h
alarida 
h
am keng ijod qilgan. Uning 
h
ozirgacha bu ilm so
h
alarida yaratilgan 300dan ortiq ilmiy asarlari fanga ma‘lum. 
IX – XII asrlar o‗z mazmuni, salmog‗i ji
h
atdan O‗rta 
Osiyo davri sifatida tarixga kiradi. Bu davrning o‗ziga xos 
xususiyatlarida dunyoviy ma‘rifatga intilish, bu yo‗lda 
o‗tmish va dunyodagi davlatlarning madaniyati
yutuqlaridan keng foydalanish, ayniqsa tabiiy falsafiy, 
diniy, tarixiy 
h
amda ijtimoiy ilmlarni rivojlantirishga 
e‘tibor qaratilganligi bilan a
h
amiyatlidir. 
O‗rta asrlarda Xorazm Ma‘mun akademiyasi 
kutubxona, madrasa, tarjimon va xattotlar maktabi kabi 
tuzilmalarga ega bo‗lgan va undan yuzdan ortiq allomalar, 
iste‘dodli talabalar ilmiy izlanishlar olib borgan. Ularga 
Abu Nasr ibn Iroq, Abu Ray
h
on Beruniy, Abu Ali ibn 
Sino, Ma
h
mud Xo‗jandiy, A
h
mad ibn Mu
h
ammad
Xorazmiy va A
h
mad ibn 
H
amid Naysaburiy kabi qomusiy olimlarni misol keltirish 
mumkin. 
Ibn Sino nomi dunyo fani va madaniyati tarixiga zar
h
al 
h
arflar bilan bitilgan. 
Doimo yashil bo‗lib turuvchi tropik o‗simlik «Avitsenniya» deb atalgan. Ko‗plab 
mamlakatlarda. Ko‗chalar, o‗quv va tibbiyot muassasalariga uning nomi qo‗yilgan, 
alloma sharafiga medal va mukofotlar ta‘sis etilgan. 
Birinchi Prezident Islom Karimov 1998 yil 6 noyabrda YUNESKO ning 
xalqaro Abu Ali ibn Sino oltin medali bilan taqdirlandi. Bu oliy mukofot 
xalqimizning umumbashariy sivilizatsiya taraqqiyotiga qo‗shgan 
h
issasi va 
xizmatining tan olinishi, davlatimiz tomonidan tarixiy, madaniy, ma‘naviy merosni
asrab-avaylash, sog‗lom va barkamol avlodni voyaga etkazish borasida amalga 
oshirilgan ishlarning munosib ba
h
osi bo‗ldi. 
Abu Ali ibn Sino (980-1037) 

---

99 
Evropada Avitsenna nomi bilan tanilgan, o‗z faoliyatida 450 dan ortiq asar 
yozgan qomusiy olim